55023 P1020131

z Inowrocławia może należeć do nieco późniejszych typów tej serii ze względu na stosunkowo mało wierne odwzorowanie oryginału ²⁸. Nieliczne emisje celtyckich starterów typu Nike musiały dość szybko wyjść z obiegu, wyparte przez późniejsze, wybijane w o wiele większych ilościach typy monet. Należy więc sądzić, że monety te dotarły na ziemie polskie około połowy II w. pji.e. Dawne znalezisko złotej monety rzekomo Aleksandra W. z Wrocławia-Psiego Pola, to zapewne również celtyckie naśladownictwo — trzeci sta ter typu Nike z naszych zdam. Nawet bowiem w sąsiadujących z Polską od południa krajach brak dotąd znalezisk oryginalnych staterów Aleksandra W., a występują one liczniej dopiero na terenie Rumunii.

Dość wczesne typy monet celtyckich zawierał skarb z Gorzowa²⁷. Obejmował on 4 statery serii 2a K. Castelina, waga ich jest jednak wyraźnie niższa od przeciętnej (późniejsza emisja ?). Do .omawianego skarbu należało jeszcze 21 monet mniejszych: 17 — 1/3 statera (tabl. I, 2—4), 3 — 1/8 statera (tabl. I, 5—6) i 1 — 1/24 startera z serii I i II drobnych monet typu Alkis, paralelizowanych przez K. Castelina ize starterami typu Nike i starterami typu Alkis. Trzy monety, zapewne z tegoż skarbu, serii Alkis II, które trafiły na Śląsk, to 2 okazy wartości 1/3 statera (taibl. I, 8—9) oraz 1 okaz — 1/8 statera (tabl. I, 10). Maneta ze zbioru K. Nikło-vitsa w Budapeszcie to 1/3 statera o wyraźnym, ,,niezbarbaryzowanym” rysunku, serii Alkis I (tabl. I, 7). R. Paułsen, za H. F. v. Kobldtzem, przypuszczał, że z naszego skarbu jeszcze także 3 dalsze, bliżej nieokreślone manetki cząstkowe dotarły do zbiorów ks. Windisch-Gratza. Być może więc, iż nasz skarb obejmował co najmniej 32 monety oznaczane przez specjalistów. Wszystkie okazy ze skarbu gorzowskiego należą do typów okresu A mermictwa celtyckiego z ziem czeskich ²⁸. Wybicie ich można datować na okres koło połowy II w. pn.e., bądź nieco wcześniej; dotarcie zaś na teren Małopolski d złożenie ich do ziemi musiało chyba mieć miejsce nie później, niż na początku ostatniej ćwierci II w.

Mniej więcej współczesna skarbowi z Gorzowa może być także moneta z okolicy Krakowa — 1/8 statera typu Alkis I, podobna do gorzowskich, oraz 1/24 statera serii Alkis I—II ze Świątnik (tabl. I, 12), 1/3 statera serii Alkis I z Wojszyc (taibl. I, 11) i skater typu Alkis z Nowej Cerekwi (tabl. I, 13). Przypada on stylowo i wagowo do serii 3 sta terów ,,bojskdeh”. Wreszcie do starszych należy też zaliczyć skarb z Brzezinki Sredzkiej. Znamy niestety tylko 3 z około 30 okazów, jakie zawierał; ^{1 2} ibażda jest innej wartości: 1/3, 1/8, 1/24 statera. Dwa mniejsze nominały (tabl. I, 15—16) należą do serii Alkis II, trzeci, 1/3 statera (tabl. I, 14), pomimo niższej od normy wagi, trzeba też zaliczyć do serii II lub III — także z okresu A ²⁹.

K. Castelin obieg celtyckich monet izłotych na naszych ziemiach datował później (wspominając Gorzów, Brzezinkę Sredzką i Świątniki), bowiem na ostatnie trzydziestolecie II w. p.n.e., a więc na swój okres B ³⁰. Jednak później zmienił nieco pogląd, uznając je za wczesne. Ze względu na małe Starcie większości monet sądził on, iż były one w obiegu przez krótki tylko okres czasu i w związku z tym bardzo wcześnie, niedługo po ich emisji, diostały się do ziemi³. Wszystkie te okazy nie posiadają żadnych cech swoistych, można je uznać za produkty mennic czesko-morawskich ⁴.

Młodszy typ monet reprezentuje druga złota manetka z Nowej Cerekwi — 1/8 statera ⁵. Wysoka waga sugeruje, że jest to wczesny typ, zaś ^degenerowany rysunek wskazuje, że należy ją zaliczyć do okazów serii IV z okresu B (z późnej fazy II w. p.n.e.) oraz serii VII—IX z okresów C i D menniotwa „hojskiego” (z początkowej fazy I w. p.o,e.).

Dalsze złote monety z terenu Polski reprezentują już typy należące do okresu C menniidtwa czesko-morawskiego, a więc do pierwszej ćwierci I w. p.n.e. (ściślej z lat circa 100 — 70). Należą tu w pierwszym rzędzie 4 okazy, które K. Gastelin uważa za wybite na terenie Śląska⁶*. Miały łomie, zdaniem tego badacza, zostać wykonane z surowca uzyskanego ze stopienia starszych, cięższych okazów, zgodnie z aktualnie obowiązującą Stopą menniczą (lub jeszcze lżejszych). Zysk osiągany przez wybicie większej lioźby nowych monet, aniżeli ilość użytych do ich produkcji, tłumaczy zaniżone wagi trzech spośród tych okazów.

(Podstawa źródłowa, z jakiej wyprowadził K. Gastelin swój wniosek, była jednak szczupła, a ponadto wszystkie uznane przezeń za produkt śląsjki okazy są odmienne. Hipoteza ta jednak, jak się okaże z przeglądu pozostałych monet tego Okresu, nabierze więcej cech prawdopodobieństwa. Warto dodać, .iż również R. Paulsen oznaczył te okazy, jako naśladownictwa i odpowiednich nominałów celtyckich, a 'także R. Farrer uznał jedyną, znaną mu monetę tej grupy, staltsr ze Słabęoinka, za naśladownictwo „celto-ganmańslkie” ⁷. W każdym jednak razie, jeśli jest słuszne przypuszczenie K. Castelima., ito na Śląsku mogło dojść do nieregularnej emisji monet, na niewielką skalę. Absurdem było by postulowanie istnie-

1

“ Nike na rewersie tego okazu jest zwrócona w lewo, w odróżnieniu od statera Aleksandra W. i innych celtyckich staterów typu Nike (dużą ich serię .publikuje H. Paulsen, o. c., tabl. I 3—20, II 21—22, 26—35). Analogicznie zwrócona w lewo Nike jest znana z rewersów 2 srebrnych monet celtyckich, będących na-śladownictwami statera Aleksandra W. — ze zbioru Bibliotheąue Nationale w Paryżu (Paulsen, o. c, tabl XI 24, 25). K. Pink (Die Goldpragung, s. 12 n.) okazy srebrne, analogiczne do naszego, uznaje za wykonane w stylu wschodnim.

2

Skarb gorzowski opublikował F. Piekosiński (o. c.), błędnie oznaczając go, jako skarb monet ks. Bastezy Morawskiego. Na temat tego skarbu patrz też: Demetrykiewicz, o. c.; Piotrowicz, o. c. 7 dalszych monet uznają za pochodzące najpewniej z tego skarbu: M Jahn i R. Paulsen (patrz aneks materiałowy).    , j ,

«• K. Castelin (K (esko-slezskym stykam; Złote monety) stwierdza, ze w Gorzowie są okazy należące do jego serii Alkis 1—XII.

²⁰ Patrz: Castelin, I. c.

^!0 Castelin, O slezskych duchoukich, s. 97.

3

   Castelin, K iesko-slezskfym styk&m.

4

   K. Pin k (Oie Goldpragung, s. 20) lokuje ich mennicę w zachodnich Mora-rawaoh lub wschodnich Czechach.

5

   Patrz: B. Czerska, Sprawozdanie z badań osady celtyckiej w Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce, w 1962 roku, Sprawozdania Archeologiczne, t. 16, 1964, ryc. 7 a-b.

6

   K. C a s telin, O slezskych duchookdch, s. 07 n. (wyliczał tu tylibo 3 okazy); tenże. Złote monety, s. 168.

7

   Paulsen, o. e., «. 64, 148, nr 404; Forrer, o. c., s. 220, 347. K. Pink (Die Goldpragung, s, 37) nawiązuje stater ize Słabęcinka (omyłkowo pisze, że z Inowrocławia) do wyróżnionej przezeń nielicznej grupy złotych monet „kotyńskich" (z V. Bysterca).