55035 IMGt04

HMMjśo ..ogniskowa” metody językowej (visual approach) bądź jako ^HRil^pkia biscnsotycznego*⁷ (np. wzrok i słuch, wzrok i dotyk). HPMbaęnoegółne znaczenie wykorzystania, występującej już w 2 mie-Ipii tycia dziecka orientacji na twari^w w procesie jego uczenia się od-czytywania z ust Wybitny surdofonetyk, psycholingwista, socjolog i pedagog b A. van tden twierdzi, że podtrzymywanie orientacji niemowlęcia na IMlfBjczyma się do uzyskania lepszej sprawności w odczytywaniu z ust om do rozwoju gaworzenia; dzieci także lepiej reagują na aparat słuchowy⁶⁹. 14. Jędrzejczak wyróżnia cztery zasadnicze czynności, które składają się na fmc$ odczytywania z ust: „wzrokowe spostrzeganie sygnałów mowy, ko-uktywDo-uzupełnia^ca praca analizatora kinestetycznego mowy, domysł itmome kombinowanie odebranymi sygnałami mowy, oraz nadanie zna-cmnapenypowanym sygnałom mowy” . Każdy z tych czynników jest złożonym procesem o wielu zmiennych, dlatego kształcenie umiejętności, którą iwnp aa jej złożoność ciągle jeszcze możemy nazywać nauczaniem sztuki czytana z ust wypowiedzi słownych, można wyjaśnić za pomocą co najmniej czterech teorii nabywania tej umiejętności Niektóre z nich mają już jedynie monie historyczne. Teoria mechanistyczna traktuje odczytywanie z ust jśso rozpoznawanie wizualnego alfabetu; teoria anality czna z kolei podkreśla uzupełńiajacą funkcje myślenia w procesie odczytywania widocznych tbmiKZBydi składowych „alfabetu wzrokowego”, teoria syntetyczna uj-muje odczytywanie z ust zgodnie z psychologiczną teorią gestaltystów, czyli teorią postaci; z koki teoria kinestetyc/na odwołuje się do poczucia rytmu (fmm jest wyrażana za pośrednictwem swoistych impulsów ruchowych) i motoryki ciała. Punktem ciężkości tej metody jest równoczesne mówienie iptem odczytywania z ust. co u osoby z uszkodzonym słuchem, za pośred-■ctwcra słabych bodźców optycznych, powinno wywoływać (uwarunkowane bmktycme) określone sekwencje ruchów artykulacyjnych (,Sprechbewe-pnpmken)\

* UL fri lina. Lit urzma słuchu, [w] N.G. Harring, R.L. Sch iefelbusch, łśmśf ^4t§apkt ę*)śnj, PWN, Warszawa 1973, s. 219 i n.

BeOeśowmawo w chuci w wieku 2 miesięcy do 2 lat włącznie, Łódź

m

yPPweSW Dm fAóHotc Kmd - Fragen temer Entwickłung und FOrderung...,

dritjciak,^ 01.1416.

uaa, DagehóekaeKind,Jena, 1931.

Traktując odczytywanie z ust jako składową część metody nauczania języka, wyróżniamy następujące elementy procesu dydaktyczno wychowawczego: nauczyciela (osobę mówiącą), bodziec, czyli materiał nauczania oraz ucznia - czytającego z ust⁷². Odczytywanie z ust w toku nauki języka i mowy dokonuje się zatem, obok pracy myślowej, przez postrzeganie sygnałów wzrokowych, a także taktylnych i wibracyjnych oraz słuchowych. Kształcenie umiejętności odczytywania z ust w procesie nauki szkolnej znalazło wyraz w postaci różnych metod nauczania. Są to metody: Marthy Bruhn, Edwarda B. Nitchiego, Córy E. Kinzie, Karla Brauckmanna oraz ich kontynuatorów: Ewingów, E. Kerna, Morkovina i Moore i innych⁷³.

Współcześnie podkreśla się znaczenie sprzężenia zwrotnego także w kształceniu odczytywania z ust. W tym celu wykorzystuje się nie tylko film, ale także kamerę i magnetowid.

Percepcja informacji na drodze wzrokowej może się dokonywać nie tylko w postaci odczytywania z ust. Niesłyszący mogą postrzegać informację także za pośrednictwem znaków ułatwiających odczytywanie z ust, na co zwrócił uwagę w naszym kraju po raz pierwszy J. Siestrzyóski wprowadzając „ręczno-ustne znaki”⁷⁴. Systemy te, ułatwiające zarówno postrzeganie mowy, jak i samo mówienie, omawiamy niżej.

W podejściu unisensorycznym, w związku z koncentracją na rozwoju percepcji słuchowej (kompensacji w obrębie uszkodzonego analizatora słuchu), odczytywanie z ust ma znaczenie drugorzędne. Najważniejsza jest nie „orientacja na twarz”, lecz „orientacja na percepcję słuchową”.

5. KINESTETYCZNO-TAKTYLNA KONTROLA MOWY

Podstawowym zadaniem w procesie rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem powinna być kompensacja w obrębie tego uszkodzonego analizatora. W zależności jednak od stopnia uszkodzenia słuchu, czasu, w jakim niemowlę zostało zaopatrzone w aparaty słuchowe i rozpoczęto z nim pracę rewalidacyjną, od jego indywidualnych możliwości wykorzystania zachowanych resztek słuchu, punkt ciężkości w procesie rewalidacji może ulec pcee-

J.J. 0'N e i 1 I, HJ. O y e r, Yisual communication for the hord of hcarmg. Hmteey, research and method, Prentice-Hall 1961, s. 6-7.

Metody te zostały omówione szczegółowo w pracy: B. Hoffmanna,] iłyszących..., s. 180-190.

J-Siestrzyftski, Teoria i mechanizm mcmr, maszynopis, WSP&.