59771 lichtarski (37)

ET

W P^rz<

Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw i ich przekształcenia

Wprowadzenie

Wytwarzanie produktów i/lub świadczenie usług dokonuje się w gospodarce rynkowej przeważnie w przedsiębiorstwach będących jednostkami organizacyjnymi zespalającymi podmioty uczestniczące w procesie gospodarczym (właścicieli, zarządzających i pracowników) oraz materialne czynniki produkcji (środki i przedmioty pracy). System prawny każdego państwa kreuje różne formy prowadzenia działalności gospodarczej - w tym głównie prawno-organizacyjne formy przedsiębiorstw¹, których zadaniem jest umożliwienie owego zespolenia stosownie do potrzeb danej działalności, przy jednoczesnej ochronie interesów państwa, otoczenia społeczno-gospodarczego oraz uczestniczących w przedsięwzięciu podmiotów. Formy te są swego rodzaju wzorcami prawno-organizacyjnymi, określającymi przede wszystkim wymagania założycielskie, strukturę władzy (zarządzania) w przedsiębiorstwie oraz odpowiedzialność. Stopień ich różnorodności - w sensie liczby wzorców dopuszczonych do stosowania w gospodarce, ogólności — w sensie możliwości indywidualizacji rozwiązań ekonomicznych i organizacyjnych (stosownie do konkretnych potrzeb) oraz swobody w wyborze formy przez podmiot(y) podcjmujący(c) działalność gospodarczą - świadczą

0    dobroci systemu prawnego gospodarki. Większa różnorodność, ogólność

1    swoboda tworzą bowiem warunki do możliwie najlepszego dopasowania formy prawno-organizacyjnej do zróżnicowanych warunków prowadzenia działalności gospodarczej (np. skali, przedmiotu, dążeń założycieli itd.).

k Jednym z często stosowanych kryteriów charakterystyki przedsiębiorstw jest forma własności W kontekście formalnoprawnego istnienia przedsiębiorstwa własność odzwierciedla się w formach prawno-organizacyjnych.'Charakterystycz-nc przy tym dla gospodarek rynkowych jest przenikanie się form prawno-75

3-2. Formy pr»wno-orgłakacy|M prtedtiębiortłw

organizacyjnych przedsiębiorstw i form własności (nie ma ich jednoznacznego powiązania), wyrażające się głównie w prowadzeniu przedsiębiorstw publicznych (państwowych, komunalnych, organizacji i stowarzyszeń) zarówno w formach prawnych dlu nich specyficznych (związanych nieodłącznie z formą własności), jak też coraz częściej — także w Polsce - w formach przewidzianych dla przedsiębiorstw prywatnych. Kwestie te przedstawimy szerzej w części poświęconej wyborowi formy prowadzenia przedsiębiorstwa (podrozdział 3.3).

Wyboru prawno-organizacyjnej formy przedsiębiorstwa dokonuje się, co oczywiste, w momencie jego tworzenia. W wielu jednak przypadkach forma ustalona na początku „cyklu życia" przedsiębiorstwa w późniejszym okresie ulega zmianom, co określamy ogólnie mianem przekształceń. Mogą one być wywołane rozwojem przedsiębiorstwa i sprowadzać się do zmiany jednej formy na inną (w danych warunkach bardziej korzystną i stwarzającą lepsze perspektywy rozwojowe), wiązać się z podziałem lub łączeniem przedsiębiorstw, a w skrajnych przypadkach z ich likwidacją czy upadłością. Przyczyną zmian form prawno--organizacyjnych przedsiębiorstw są też zmiany własnościowe, np. prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.

Prezentacji podstawowych form istnienia przedsiębiorstw, z uwzględnieniem właściwych dla nich wymagań założycielskich, struktury zarządzania i odpowiedzialności, a także zasygnalizowanym ich przekształceniom, poświęcamy kolejne części rozdziału.

Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw

3.2.1. Przedsiębiorstwojcdnoosobowe

Mówiąc o tej formie działalności gospodarczej, mamy na myśli przedsiębiorstwo jednego właściciela będącego osobą, fizyczną - niezależnie od liczby pra-cowńikowjcióryćh w nim zatrudnia .Podstawę prawną tworzenia i funkcjonowania przedsiębiorstw jednoosobowych w Polsce stanowi ustawa o działalności gospodarcze! oraz przepisy Kodeksu cywilnego (poza częścią dotyczącą spółek).

Przedsiębiorstwo jednoosobowe jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela, tj. przedsiębiorcę, odpowiadającego w sposób w yłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak majątkiem osobistym. Pełnej osobistej odpowiedzialności za działalność przedsiębiorstwa towarzyszy pełnia kompetencji decyzyjnych przedsiębiorcy, jakkolwiek tc ostatnie (i tylko one) mogą być delegowane (np. w formie pełnomocnictwa).

1

Nie zajmujemy się innymi formami, jak np. zakłady budżetowe, jednostki goipodarcze organizacji społecznych itp.