lichtarski (48)

96 3. Formy prawno-orpułteacyjna pncdnębioritw i ich prigkłiUkenU

prywatnych osób fizycznych i/Iub prawnych. Z drogi pośredniej korzystają przede wszystkim przedsiębiorstwa dużej i średniej wielkości, które trudno sprywatyzować drogą bezpośrednią. Komercjalizacja, stanowiąca pośredni etap prywatyzacji (stąd nazwa tej drogi), umożliwia (poprzez odzwierciedlenie majątku przedsiębiorstwa w akcjach lub udziałach) jego sprzedaż w częściach ułamkowych, bez naruszania (dzielenia) samej substancji majątkowej.

Komercjalizacji dokonuje się na wniosek organu założycielskiego przedsiębiorstwa, na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa lub z inicjatywy własnej organu uprawnionego do komercjalizacji, tj. Ministerstwa Skarbu. Głównym i natychmiastowym jej następstwem jest zmiana formy organizacyjno-prawnej, owocująca głównie w sferze zarządzania. W miejsce dotychczasowych organów kierowniczych przedsiębiorstwa (tj. dyrektor i organy samorządu załogi wraz z właściwymi im kompetencjami) pojawiają się organy właściwe dla spółek kapitałowych (zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie) o kompetencjach określonych przepisami Kodeksu handlowego. Upodabnia to podmioty państwowe do prywatnych oraz stwarza szansę - pod warunkiem właściwej obsady organów spółki i właściwego podziału kompetencji między nimi - podniesienia jakości zarządzania przedsiębiorstwem.

Zanik organów samorządu załogi nie oznacza całkowitego pozbawienia pracowników wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwem. Decydowanie (w ramach przedsiębiorstwa państwowego) zostaje tu zastąpione współdecydowaniem przez przedstawicieli pracowników wchodzących z mocy prawa do rady nadzorczej spółki W spółkach zatrudniających ponad 500 pracowników pracownicy mają także prawo wyboru jednego z członków zarządu spółki Uprawnienie załogi do reprezentacji w radzie nadzorczej spółki - a więc i współdecydowania -pozostaje w mocy także po zbyciu przez Skarb Państwa ponad połowy akcji spółki, co pod tym względem trwale odróżnia spółki powstałe w wyniku komercjalizacji od pozostałych spółek kapitałowych, w stosunku do których nic istnieje tego rodzaju warunek prawny.

Sprawowanie zarządu w spółce powstałej w wyniku komercjalizacji może być zlecone, w drodze umowy, osobie fizycznej lub prawnej (kontrakt menedżerski). W takiej sytuacji ustanawia się w spółce zarząd jednoosobowy, sprawowany przez osobę, z którą podpisano taką umowę.

W wymiarze ekonomiczno-finansowym komercjalizacja oznacza zanik funduszy własnych, właściwych dla przedsiębiorstwa państwowego, i pojawienie się w ich miejsce kapitałów: akcyjnego (zakładowego) i zapasowego (rezerwowego), właściwych dla spółek kapitałowych.

Komercjalizacji przedsiębiorstwa dokonuje się zasadniczo w celu jego prywatyzacji; możliwa jest jednak również komercjalizacja dokonywana w innym celu (np. konwersji wierzytelności przedsiębiorstwa, zmiany mechanizmu zarządzania przedsiębiorstwem, tworzenia państwowych grup kapitałowych itd), co jednakże jest przedmiotem różnorakich sporów i dyskusji prowadzonych głównie w kontekście skali własności państwowej w gospodarce

97

3.5. PnelcttUłcania wtunofciowc pmdiiętHoritw pańitwowych

Przed prywatyzacją spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego, tj. zbyciem jej akcji (udziałów) będących w posiadaniu Skarbu Państwa, dokonuje się analizy mającej na celu ustalenie sytuacji prawnej majątku spółki, stanu i perspektyw jej rozwoju, oszacowanie wartości przedsiębiorstwa oraz ocenę realizacji obowiązków, wynikających z tytułu wymagań ochrony środowiska.

Działania te mają zasadniczo dwa cele. Po pierwsze, chodzi o wykluczenie sytuacji, w której zbycie akcji (udziałów) mogłoby być obciążone wadami prawnymi (np. w następstwie braku tytułu własności spółki do niektórych składników jej majątku, ukrytych lub spornych zobowiązań itp.) lub nic ujawnionymi, a wymagającymi odpowiednich nakładów w przyszłości, szkodami w środowisku naturalnym, będącymi następstwem działania przedsiębiorstwa Po drugie, chodzi o dokonanie wyceny wartości przedsiębiorstwa jako podstawy do określenia ceny, po jakiej Skarb Państwa winien zaoferować akcje (udziały) spółki potencjalnym inwestorom, mogącym wziąć udział w procesie jej prywatyzacji. Wartość przedsiębiorstwa, uzyskiwana w wyniku wyceny prowadzonej z reguły kilkoma metodami, jest określana jako wypadkowa ich wyników i wpływa na ustalenie ceny razem z takimi czynnikami, jak chłonność rynku kapitałowego, jego tendencje (wzrostowe/spadkowe). zakładane tempo prywatyzacji itd.

Akcje (udziały) spółki należące do Skarbu Państwa są zbywane w trybie oferty ogłoszonej publicznie, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia. Decyzja o trybie zbycia akcji (jeden z wymienionych lub ich kombinacja) zależy od szeregu czynników, wśród których najbardziej istotne to ogólna wartość akcji (udziałów) przeznaczonych do zbycia, celowość pozyskania inwestora strategicznego, poziom konkurencji w danym sektorze gospodarki oraz celowość uzyskania od inwestora(ów) zobowiązań inwestycyjnych i/lub socjalnych.

Specyficznym rozwiązaniem w zakresie zbywania akcji (udziałów) Skarbu Państwa jest uprawnienie do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji, przysługujące pracownikom skomercjalizowanego przedsiębiorstwa, a także — w określonych przypadkach — rolnikom i rybakom trwale powiązanym gospodarczo z prywatyzowanym przedsiębiorstwem. Uprawnienie do nabycia tych akcji powstaje w chwili zbycia przez Skarb Państwa pierwszych akcji (udziałów) na zasadach ogólnych, a akcje (udziały) nabyte nieodpłatnie przez dwa lata nie mogą być przedmiotem dalszego obrotu.

Prywatyzacja bezpośrednia. W odróżnieniu do prywatyzacji pośredniej, opartej na jednym tylko mechanizmie (sprzedaż akcji lub udziałów), prywatyzacja bezpośrednia może być prowadzona trzema sposobami* poprzez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki i oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania W określonych przypadkach (np w celu pełnego zagospodarowaniu majątku przedsiębiorstwa, zróżnicowanych ofert prywatyzacyjnych itp.) bezpośrednia prywatyzacja przedsiębiorstwa może być także realizowana przy zastosowaniu kombinacji wymienionych sposobów.