61413 IMG44 (2)

Ryc. 5. Alegoria Starego i Nowego Kościoła (drzeworyt, XVI-XVII w.).

I.    W kwadracie przy Ukrzyżowanym znajdują się symbole czterech Ewangelistów. W górnych rogach kwadratu Dawid 1 Salomon (?), w dolnych Hiob i Mojżesz. Figury na zewnątrz przedstawiają Marię (po lewej) 1 św. Jana pod krzyżem.

II.    Ewangelicki kaznodzieja wygłasza kazanie w duchu Pisma Świętego (alegoria: sloóce), a więc o Słowie Bożym. Pod kazalnicą ewangelicki ksiądz. Poniżej zbiera się jednomyślnie gmina.

III.    Katolicki kaznodzieja mówi kazanie o nauce człowieka (alegoria: księżyc). Poniżej kler tworzy katolicki Kościół. Pod tym przedstawieniem Nierządnica Babilońska.

IV.    Chrystus otwiera drzwi nieba. Powyżej słedmioramlen-ny świecznik jako symbol Starego Przymierza, którego dziedzictwo przejął Kościół ewangelicki.

V.    Anioł stoi na straży zamkniętej bramy nieba.

VI.    Wrota piekielne zostają dla ewangelików zamknięte.

VII.    Szatan otwiera grzesznikom swe drzwi.

VIII.    Duch Święty zsyła swe łaski na świadków wiary Abrahama (po lewej) i Daniela.

IX Kościół ewangelicki otrzymał posłannictwo opieki nad kluczami św. Piotra (po lewej). Kościół katolicki trzyma miecz. Wysiłek 1 grzech rządzą światem.

X.    Bóg Ojciec błogosławi Kościół ewangelicki.

XI.    Piekło.

Konstrukcja obrazu posiada:

a)    symetrię: lewa strona ilustruje Kościół ewangelicki, prawa Kościół katolicki;

b)    trzystopniową koncepcję: niebo. Kościół 1 świat, piekło;

c)    pięć okręgów bytu: trzy dla Trójcy Świętej, jeden dla Kościoła i świata oraz jeden dla piekła, który obejmuje także przeklęty 1 grzeszny świat. Chrystus na krzyżu pośrodku obrazu łączy niebo 1 ziemię.

3. Koncepcja zawodu u Lutra. Cele badawcze

Widać od razu, że już choćby w niemieckim słowie »zawód« [Beruf, od berufen — powoływać, powołany — przyp. tłum.], czy jeszcze wyraźniej w angielskim calling, zawarte jest pewne wyobrażenie religijne. Chodzi tu o zadanie postawione przez Boga — i im bardziej akcentujemy to słowo w konkretnym przypadku, tym jest to wyraźniejsze. Jeśli przyjrzymy się historii tego słowa w różnych językach, to stwierdzimy przede wszystkim, że narody w większej części katolickie mają na określenie »zawodu« w sensie pozycji życiowej, konkretnego zakresu pracy, słowo o podobnym zabarwieniu, jak w klasycznej starożytności⁸⁴, podczas gdy »zawód« [Beruf\ istnieje u w s z y s t-34) Z języków antycznych tylko hebrajski ma wyrażenie o podobnym zabarwieniu. Najpierw słowo to odnosi się do funkcji kapłańskich (Ex. 35, 21; Neh. II, 22; Chr. 9, 13; 24. 4; 26, 30) i dotyczy załatwiania spraw w służbie króla (w szczególności I Sam. 8,16,1 Chr. 4,23; 29, 6). Oznacza służbę urzędnika królewskiego (Esth. 3,9; 9,3), nadzorcy robotników (2 Reg. 12,12), pracę niewolnika (Ger. 39, 11), pracę połową (Chr. 27, 26), rzemieślników (Ex. 31, 5; 35, 21; Reg. 7, 14), handlarzy (Ps. 107, 23) i każdą -pracę zawodową- (Sirach 11, 20). Słowo to pochodzi od rdzenia hebrajskiego, oznaczającego -posyłać-, a więc pierwotnie znaczyło -zadanie-. Ewidentne wydaje się według podanych cytatów jego pochodzenie z dworsko-biuro-kratyczno-religijnego słownika starożytnego Egiptu i wzorującego się na nim dworu Salomona. Treść ta, jak mnie swego czasu pouczył A. Merx, została już w starożytności całkowicie zapomniana i używano tego słowa na określenie każdej -pracy-, słowo zaś stało się równie bezbarwne jak nasz -zawód- [Beruf\, mający pierwotnie znaczenie powołania, funkcji kapłańskich. Hebrajskie wyrażenie oznaczające coś -określonego-, -przydzielonego-, pensum, występuje w Sirach (11, 20) i tam tłumaczone jest w LXX jako greckie a pochodzi także z języka biurokratycznego, tak jak hebrajskie (Rz. 5, 13, por. Ex. 5, 14). gdzie LXX używa znów jako pensum. Sirach 43, 10 przetłumaczone jest w LXX jako Sirach 11,20, używane jest najwyraźniej w sensie spełnienia przykazań Boga, a więc na pewno wykazuje pokrewieństwo z naszym Beruf.

W języku greckim w ogóle nie ma określenia o takim etycznym zabarwieniu, jak w niemieckim. Luter całkiem podobnie, jak w dzisiejszym rozumieniu tłumaczy Siracha (11. 20 i 21) jako -pozostań przy swoim zawodzie- {-powołaniu- - przyp. tłum.), W oryginale hebrajskim jest mowa o zabłyśnięciu pomocy Bożej! Gdzie indziej używa się go w sensie -obowiązków-. Wszystkie inne wyrażenia nie mają zabarwienia etycznego. W łacinie to. co nazywamy Beruf. wyraża się jako -wynikającą z podziału pracy trwałą działalność człowieka-, która (zazwyczaj) jest dla niego jednocześnie źródłem dochodu i tym samym trwałą ekonomiczną podstawą egzystencji. Istnieje więc obok bezbarwnego opus. także słowo offieium o podobnym, jak