61418 Picture4

proton (p, Jp, jll) masa atomowa 1.007805 w skali węglowej, ładunek dodatni, równy co do bezwzględnej wartości ładunkowi elektronu, składnik jąder atomów;

antyproton masa protonu, ładunek ujemny;

neutron (n, ,) n) - masa atomowa 1,008665 w skali węglowej, bez ładunku, nietrwały w stanie wolnym, składnik jąder atomów;

antyneutron masa jak neutron, bez ładunku, przeciwny zwrot momentu magnetycznego niż neutronu;

mezoiiy (I I, g, K, p', II , K', K) - nietrwałe cząstki o masach większych od elektronu i mniejszych od protonu;

hiperony - cięższe mezony;

fermiony - cząstki elementarne o spinie 1/2, tj. protony, neutrony, elektrony;

bozony - cząstki elementarne o spinie całkowitym (1 lub 0), będące nośnikami sił wiążących fermiony, tj. fotony, mezony 7i, mezony K.

I ..!. liudowa jądra atomowego

Atomy mają średnice wynoszące około 10 m. Jądra atomów, zwane równic/ nuklidami, są ok. 10 tys. razy mniejsze (ok. 10 " m). Jądra atomów składała się z protonów i neutronów. Niemal cała masa atomu jest skupiona w jego tadi /e. Liczba protonów w jądrze nazywa się liczbą atomową lub porządkową Z. Pozwala ona na określenie własności pierwiastka i jego położenia w układzie okresowym. Suma liczb protonów i neutronów w jądrze to liczba masowa A. Protony i neutrony nazywa się nukleonami. Liczbę atomową i masową pierwiastka oznacza się dwoma wskaźnikami po lewej stronie symbolu pierwiastka,

iip. !lle, ~,',2 U. Dolny wskaźnik oznacza liczbę atomową, a górny masową.

Atomy tego samego pierwiastka, tj. o tej samej liczbie atomowej, ale różnej liczbie masowej, spowodowanej różną liczbą neutronów, nazywa się izotopami. Izotopy występują licznie w przyrodzie, wiele też otrzymuje się sztucznie w reaktorach I len Występujący w przyrodzie składa się z izotopów: '^O (99.76%), '*<> (0,04%), ’*0 (0,2%), a wodór: Jll, ~II i ]\\.

Atomy pierwiastków różniące się liczbą atomową, ale posiadające tę samą liczbę masową nazywa się izobarami.

Siły wiążące nukleony w jądrze atomowym są bardzo duże. Siły te są uwal niane w części m.in. przy rozpadzie cięższych jąder, np. w bombie atomowią lub w czasie syntezy jąder lżejszych na cięższe, w bombie wodorowej.

Wiele jąder jest nietrwałych. Należą do nich jądra atomów pierwiastków

promieniotwórczych. Jądra te wyrzucają cząstki a (1 He), P , (V lub promienie i w ten sposób pierwiastki ulegają przemianie. Tworzą się jądra nowego piel wiastka, które ulegają także przemianie i w ten sposób powstają tzw. szeregi promieniotwórcze. Znane są szeregi pierwiastków takich przemian promieniu twórczych, naturalne i sztuczne, tj. uranowo-radowy, uranowo-aklynow\ loo> wy i neptunowy.

Izotopy promieniotwórcze w ocenie jakośei wyrobów

Izotopy promieniotwórcze, tj. radioizotopy, mogą występować w różny*, li produktach przemysłowych i spożywczych. Ich nadmiar okazuje się zwykle bni dzo szkodliwy dla zdrowia. Nadmiar ilości takich izotopów' może pochodził /> skażeń (wybuchy bomb jądrowych, awarie reaktorów atomowych, niewłaściwe usuwanie produktów promieniotwórczych w technice i in.). W ostatnich lalach miało miejsce w Polsce szczególne zagrożenie spowodowane izotopami jodu i cezu.

Do oznaczania (detekcji) natężenia promieniowania i jego dawek stosuje się komory jonizacyjne, liczniki Geigera-Millera i scyntylacyjne (spintaryskopy) Do detekcji neutronów stosowane są liczniki borowe.

Radioizotopy znajdują szerokie zastosowania w praktyce. Na przykład ta

dioizotop kobaltu Co wykorzystuje się w badaniach jakości stali (pozwala na określenie pęknięć i innych uszkodzeń wewnętrznych). Obserwowanie wędrów ki radioizotopów w organizmach żywych pozwala na lepsze poznanie różnych procesów przyswajania i przemiany materii, biegnących w organizmie Odkryto w ten sposób mechanizm gromadzenia się fluoru w zębach, zbadano lepiej pro cesy trawienia, czy też np. zachowanie się tarczycy. Szczególnie często wyko

rzystywany jest izotop węgla 'jjc do oznaczania wieku produktów zawierają

cych połączenia organiczne. Radioizotop potasu ,"K służy do oceny zawartości potasu w nawozach sztucznych.

W chemii radioizotopy znajdują zastosowanie bardzo często. Stosowane są np. w badaniach dyfuzji metalu w metal prze/ obserwację zachowania się alo mów znaczonych, l| promieniotwórczych, w oznaczaniu rozpuszc/alności .uh stancji trudno rozpuszczalnych u także w badaniach różnych mechanizmów u akcji.