62652 skanuj0085 (15)

174 Schizofrenia społeczno

S/m.nka J. \9&9, Mule struktury społeczne. Il'slęp

do mit 'osocjoloyii strukturalnej. PWN. Warszawa.

Schizofrenia społeczna, zob. dymor-ficzność społeczna.

Scjci.tyzm, zob. naturalizm-nnlynatu-ralizm, p'zcsąd.

Scmiotyczna teoria kultury, zob. kultura.

Skala, zob. problem skali.

Socjalizacja, proces przyswajania przez jednostko wiedzy, umiejętności i dyspozycji, czyniący ją zdolną do tycia w spolc-czcństwi;. Oddziaływania ze strony środowiska zmierzają do przekazania jednostce wzorów zachowań, norm, wartości oraz zdolności do samodzielnego utrzymania się i wykonywania określonych ról społecznych [J. Szczepański 1970, s. 94]. Dzięki socjalizacji motliwy jest międzygeneracyj-ny proces transmisji kulturowej.

Socjalizacja to nie tylko zamierzone oddziaływania środowiska na jednostkę, lecz wszelkie wpływy, w tymi również i lakie, które uznawane są za negatywne. Z tego względu nic można utożsamiać socjalizacji z wychowaniem, czyli intencjonalnym kształtowaniem osobowości według przyjętego w grupie ideału wychowawczego, jak i kształceniem. czyli przygotowywaniem do pclnienia'określonęjjali sjioIecznelrKsztal-ccńKpjąYy^ioiYanic-zaliczyćjnbpa do tzw. socjalizacji jawnej. Oprócz niej wyróżnić można jeszcze sóćjalizację-ukrytą, w trakcie której dokonuje się nie tylkojgrzekazywąpie wartości i.norm społecznic uznawanychjub pożądanych przez grupę, iećiT takicitycT»7 ■ które-są_Xaktycznie realizowane. Między tymi dwoma typami wartości nie zawsze występuj; zgodność. W wyniku socjalizacji dziedziczone są nie tylko wyłącznic pozytywne wzory zachowali i wartości, lecz także normy i wartości o charakterze dewiacyjnym.

Przebieg procesu socjalizacji podzielić można n i dwa etapy: fazę socjalizacji pierwotnej - występującej w okresie dzieciństwa - oraz fazę socjalizacji wtórnej, która dotyczy osób już w jakiś sposób ukształtowanych przez społeczeństwo. Według Gcorge’a H. Menda okres socjalizacji pierwotnej kończy się, gdy jednostka ukształtuje w swojej świadomości pojęcie „uogólnionego innego", tzn. gdy staje s ę zdolna do identyfikacji nie tylko z konkretnymi „znaczącymi innymi”, lecz z ogółem innych [G.H. Mcad 1975, s. 212-226], Przejście z jednej fazy do drugiej oznacza zazwyczaj, iż jednostka zyskała poczucie własnej tożsamości. Socjalizacja jest procesem ciągłym, który nic ogranicza się wyłącznic do początkowego okresu życia człowieka. W wypadku naruszenia przez jednostkę wartości i norm tkwiących u podstaw porządku społecznego, poddawana jest ona zabiegom resocjalizacji. Zmierzają one do ponownego zsocjalizowania jednostki, a zwłaszcza przystosowania jej do przestrzegania przyjętych w społeczeństwie standardów aksjo-normatywnych.

W klasycznych • ujęciach socjalizacja ujmowana jest jako proces przebiegający jednokierunkowo - jednostka niczym bierny przedmiot kształtowana jest przez otoczenie. Współcześnie coraz wyraźniej akcentuje się aktywizm podmiotowy - jednostka nie jest tylko biernym efektem odcziaływań środowiskowych, lecz sama, do pewnego stopnia przynajmniej, kształtuje siebie, dobierając wpływy, którym chce ulegać. Odchodzi się zatem od behawioralnej koncepcji człowieka, a równocześnie dopuszcza się możliwość autodeterminizmu [G. All-port 1988, s. 34; P.L. Berger, T. L uckmann 1983, s. 88]. (A.S.)

Zob. altruizm, nutodeterminizm, definicja sytuacji, dewiacja, cnwironmcntalizm, koncepcje człowieka w socjologii, kontrola spoicczna, sy-tuacjonizm, tożsamość, wzory i model

Literatura:

Alłport G., 1988, Osobowość i religia, Pax, Warszawa.

Berger P.L., Luckmann T., 1983, Społeczne korzenie rzeczywistości, PIW, Warszawa.

Socjogrnfia 175

Ilurrclmnnn K., 1994, Struktura społeczna a rozwój osobowości. Wprowadzenie do teorii socjalizacji, UAM, Poznań.

Lnloszok M., 1983, Zygmunt Myslakowski. Osobowość - środowisko - wychowanie [w:] Szkice z historii socjologii polskiej, pod red. K.Z. Sowy, l’ax, Warszawa.

Mend G.I!.. 1975, Umysł, osobowość i społeczeństwo, PWN, Warszawa.

Szczepański J., 1970, Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa.

Tillmnnn K.-J.,' 1996, Teorie socjalizacji. Społeczność. instytucja, upodmiotowienie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

Socjobiołogia, zob. koncepcje człowieka w socjologii.

Socjodrntnn, zbiorcza nazwa różnych technik terapii stosowanych w celu poprawy funkcjonowania jednostki w kontaktach społecznych. Jednostce stwarza się możliwość podjęcia nowych ról społecznych oraz wypróbowania odmiennych sposobów zachowań w relacjach z innymi. Dzięki interakcjom zwrotnym uzyskiwanym od członków grupy jednostka dowiaduje się, jak jej zachowania odbierane są przez otoczenie społeczne, co pozwala na ich modyfikację. Techniki terapii grupowej zaliczane do so-cjodramy to odgrywanie ról, trening umiejętności społecznych, trening ascrtywności. W odróżnieniu od psychodramy - kładącej nacisk na zmiany intrapsychiczne - w so-cjodramic uwzględnia się w większym stopniu oddziaływania środowiska społecznego i relacje interpersonalne. Za twórcę psychodramy oraz socjodramy uznawany jest Jacob Lcvy Moreno (zob. [E. Roinc 1994]). (A.S.)

Zob. interakcja, rola społeczna, socjoterapia. Literatura:

Rainc E., 1994, Psychodrama. O tym, jak grać główną rolę w s^voim życiu, Kontakt, Opole.

Socjogrnfia (łac. societas - społeczeństwo, towarzystwo; gr. grapho - piszę), opisywanie społeczeństwa. Dziedzina socjologii lub typ działalności zmierzający do ukazania charakterystycznych cech jakiejś zbiorowości i wiernego jej opisu. Ogólny termin oznaczający także różnego' typu publikacje i materiały przedstawiające zróżnicowanie społeczne, strukturę, warunki życia, zwyczaje i obyczaje jakiejś zbiorowości lub społeczeństw.

Termin „socjogrnfia" utworzony został w 1913 r. przez Holendra Rudolfa Stciii-metza jako skrót od socjogcografii, dyscypliny rozwijającej się we Francji. Socjogrnfia w ujęciu R. Slcinmctza to „opis svarun-ków życiowych i stanu ludności w danym czasie" (zob. [I I. Maus 1962, s. 94]). Zmierza się tu - analogicznie jak w etnografii, której przedmiotem zainteresowania są społeczności przedpiśmienne - do ukazania życia społecznego tak dokładnie, jak to możliwe. Dąży się do opisu sil i tendencji występujących w obrębie społeczeństwa, a także dokonania jego wszechstronnych pomiarów. W tym celu wykorzystuje się dostępne dane statystyczne.

Socjologia, podobnie jak każda nauka empiryczna, zawiera w sobie, oprócz warstwy teoretycznej, również warstwę opisową. Każdy opis jest w jakiejś mierze oparty na subiektywnym sposobie widzenia danej rzeczywistości przez poznający podmiot. Dotyczy to także tzw. opisu naukowego, który jest - do pewnego stopnia - kreowany przez badacza. Z tego względu stosowane są różne techniki intersubicktywncj weryfikacji i kontroli, które zmniejszają obszar dowolności w tym zakresie. Opis ten odwołuje się często do danych statystycznych i demograficznych. leli gromadzeniem zajmują się powołane specjalnie w tym celu instytucje. Zebrane informacje pozwalają dodatkowo śledzić procesy przekształceń, dokonujące się w obrębie zbiorowości.

Socjografię uznać można za dziedzinę socjologii odnoszącą się do sfery opisu rzeczywistości społecznej. Zarazem jednak termin ten ma o wiele szersze znaczenie, gdyż uwzględnia się tu nic tylko opis spełniający kryteria metodologicznej poprawności przyjęte w nauce, lecz również inne opisy - sporządzane przez podróżników, obserwatorów-