62716 skanuj0054 (25)

112 Motywacja

Silę motywu dostrzegamy w sytuacji, gdy przy akceptacji wybranego celu nic akceptuje sit; jednocześnie środków dostępnych do jego osunięcia. Je/te li środki te zostaną w końcu przez podmiot uznane, wskazuje to na efekt silnego oddziaływania motywu, h/.ykIndem może być e/lowick dążący do ** Wysokich korzyści materialnych, który podejmuje brudną, uciążliwą pracę, choć początkowo jest ona dla niego odpychająca.

Im silniejszy jest motyw i ważniejsza, w jednostkowym i społecznym systemie dążeń, nie zaspokojona potrzeba, tym niższy jest próg tolerancji w stosunku do środków jej zaspokajania. Ponadto, silna i trwała motywacja skłania jednostkę do uporczywości w działaniu. Jak pisze J. Roykowski [1975, s. 52-53): ,,(...) przez dłuższy czas inne motywy nic są w stanic uzyskać kontroli nad zachowaniem się. Człowiek robi się wówczas odporny na zmęczenie, na pokusy i konsekwentnie dąży do tego samego celu. Ponadto, przy silnej motywacji wzrasta odporność na wygaszanie, tzn. jednostka -może wielokrotnie powtarzać próby osiągnięcia celu mimo niepowodzeń".

Od natężenia motywacji zależą również charakterystyczne cechy działania, takie jak jego intensywność i sprawność. Przytoczymy kilka twierdzeń sformułowanych przez J. Rcykowskiego [1975, s. 53-58], dotyczących tych zależności:

„Im intensywniejsza motywacja, tym większa mobilizacja energii organizmu wyrażająca się w sile reakcji.

Im intensywniejsza motywacja, tym większa szybkość odpowiednich czynności.

Im intensywniejsza i silniejsza motywacja, tym szybciej powstaje gotowość do działania, a więc tym krótsza zachodzi zwloką. Dlatego też przy intensywnej motywacji. człowiek przystępuje do odpowiednich działań bez ociągania się, a przeciwnie, gdy motywacja nic jest zbyt intensywna, czyni to powoli.

Im intensywniejsza i silniejsza motywacja, tym większa wrażliwość na sygnały (informacje) mające związek treściowy z daną

motywacją. Tak więc ze wzrostem natężenia wzrasta zdolność dostrzegania i wyodrębniania z tla tego wszystkiego, co ma ja-kieś znaczcnic dla realizacji motywu.

Wzrost intensywności motywacji przyczynia się do niespecyficznego wzrostu wrażliwości pcrccpcyjncj, co będzie wyrażać się np. w większej wrażliwości na słabe bodźce, większej zdolności do wykrywania (detekcji) sygnałów, przy jednoczesnym zawężeniu pola uwagi.

Od intensywności motywacji zależy sprawność wykonywania zadań pcrccpcyjnych, intelektualnych i motorycznych".

Zależności te ujawniają się bardzo wyraźnie tylko w sytuacji, w której oddziałuje wyłącznic jeden motyw lub, co bardziej realne, motyw wyraźnie dominujący. Na ogól człowiek kieruje się jednocześnie wieloma różnymi motywami i jego działania są wypadkową swoistej gry sil tych motywów. W związku z poszukiwaniem skutecznych sposobów wpływania na zachowanie istotne jest rozpoznanie swoistej dla każdego człowieka hierarchii motywów i wzajemnych relacji między nimi.

Powyższe omówienie pojęcia motywacji podaje jego psychologiczne, związane ściślej z jednostką, znaczenie. Dla pełniejszego rozumienia pojęcia należy wyjść poza psychologię, w kierunku psychologii społecznej i dalej, w kierunku socjologii, i dostrzegać jednostkę ludzką w jej odniesieniach do systemów wartości, w jej związkach z innymi ludźmi, pod wpływem których działa (jest motywowana, są kształtowane jej postawy) i na których wpływa (motywuje innych, kształtuje ich postawy). (M.P.)

Zob. ideologiczny model postawy, makiawclizrn jako syndrom zachowań, model zmiany postaw, osobowość społeczna, postawa jako definicja sytuacji.

Literatura:

Acliicvemenl Molive, 1953, auL: D.C. McClelland i in., Appleton-Ccntury-CraRs, New York. Boski P., 1970, Potrzeba osiągnięć jako psychologiczny czynnik rozwoju spoleezno-ekono-

NnrócJ 113

miczncgo [w:] Osobowość a społeczne zachowanie si; ludzi, pod red. J. Rcykowskic-go, Ki W, Warszawa.

Karwińska A., v|ikulowski Pomorski J.. Pacholski M., 1992, Usprawnianie działań zbiorowych, AC w Krakowie, Kraków.

Madscn K.D., 1990, ll'spólczcsnc teorie motywacji, PWF, Warszawa.

Maslow A.II., 1990, Motywacja i osobowość. Pas. Warszawa.

Penc J.. 1996, Motywowanie w zarządzaniu. Wyd. Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków.

Rcykowski J., 1975, Teoria motywacji a zarządzanie, KiW, Warszawa.

■ł

Nagroda, zob. zachowania społeczne.

Nakłady społeczne, zob. wydajność pracy.

. Naród, w myśl polskiej tradycji socjologii humanu tycznej reprezentowanej przez koncepcję Floriana Znanieckiego naród to społecznic zorganizowana wspólnota kultury. Podstawa dla F. Znanieckiego w jego próbie określenia istoty narodu jest stwierdzenie, że „solidarna zbiorowość setek tysięcy czy nawet milionów ludzi może istnieć przez dl igi okres bez wspólnej władzy politycznej” [F. Znaniecki 1990, s. IX], Znaniecki oJrzuca koncepcję społeczeństwa jako zasadniczo terytorialnie określonej i politycznie zjednoczonej zbiorowości ludzi. Społeczeństwa narodowe często, choć bynajmniej nic zawsze, związane z określonym terytorium, nic muszą być tożsame z państwem. Naród jest zorganizowaną zbiorowością spocczną podległą nic państwu czy rządowi, lecz przywództwu. Uczestnictwo w narodzie lic zależy tylko od podobieństwa osób ;.c względu na'wspólny wzór kulturowy - zależy ono od świadomych dążności jednostek do uczestniczenia we wspólnej na. odowcj kulturze i ich akceptacji jako uczestników narodu przez innych jego członków. Naród utrzymywany jest i trwa jako odrębny i zwarty system społeczny prze: instytucje przywództwa kulturowego. Kultura narodowa jest rezultatem działań twórczych, których wytwory są z kolei upowszechniane wśród pozostałych

uczestników zbiorowości. Szczególną rolę w wytwarzaniu wartości kulturowych przypisuje Znaniecki pisarzom, ludziom nauki, sztuki, przywódcom ideologicznym i politycznym oraz przywódcom ekonomicznym. Najważniejszymi czynnikami kształtującej się jedności narodowej są: kult bohaterów, mit wspólnego pochodzenia i jedności rasowej, ziemia ojczysta, potrzeba obrony przed wrogiem zewnętrznym i rozwój oświaty publicznej, która realizuje program nauczania obliczony na kształtowanie wśród członków danej wspólnoty narodowej przekonania o ich odrębności, a nawet niejednokrotnie wyższości w stosunku do innych grup narodowościowych. F. Znaniecki wymienia cztery ideały narodowe: jedności, niezależności, rozwoju i misji- narodowej. Tutaj kryje się jedna z możliwości nie tylko zapobieżenia konfliktom, lecz także ich trwałego wyeliminowania. Chodzi o wypracowanie, a następnie upowszechnienie nowych wzorców ideologicznych i zastąpienie nimi tych spośród tych ideałów narodowych, które są niekorzystne z punktu widzenia możliwości koegzystowania i współdziałania narodów. (M.P.)