63377 pedeutologia00008

.r grupie kompetencji praktyczno-moralnych mieszczą się kompetencje interpretacyjne, moralne i komunikacyjne.

Kompetencje interpretacyjne to zdolności rozumiejącego odnoszenia się do świata (do rzeczy, do innych ludzi i do siebie samych w aktach samorefleksji). Dzięki tym kompetencjom widzimy świat (to, co nas otacza, własną sytuację i własną osobę) nie jako przedmiot sprawczych oddziaływań, który trzeba technicznie opanować, poddać kontroli i zmieniać wedle ustanowionych przez nas celów, lecz jako rzeczywistość wymagającą stałej interpretacji, bezustannego wydobywania na jaw jej sensu. Kompetencje te umożliwiają zadawanie pytań, dzięki którym rozumienie świata staje się nie mającym końca zadaniem. Pytania te (pytania o sens tego, co dzieje się wokół nas i co dzieje się z nami) podążają bowiem wciąż za zmianami, jakie zachodzą w naszej sytuacji i w nas samych.

Kompetencje moralne nie są - mimo pozorów - tym samym, co wiedza o normach i nakazach moralnych, są natomiast zdolnością prowadzenia refleksji moralnej. Ich udział w naszym życiu wyraża się w pytaniach o prawomocność moralną naszego postępowania. W zależności od poziomu rozwoju moralnego pytania te zadajemy inaczej, różnie też na nie odpowiadamy, ale domagają się one wciąż tego samego - namysłu nad moralną prawomocnością własnych zachowań. A zatem refleksja, którą umożliwiają kompetencje moralne, jest zawsze autorefleksją, jest samorozumieniem wzbudzanym i podtrzymywanym wciąż przez to samo pytanie: jaki powinienem być i w jaki sposób powinienem postępować, by z jednej strony dochować wierności sobie i nie ulec duchowemu zniewoleniu, a drugiej - by swym postępowaniem nie ograniczać innych ludzi w ich prawach do wewnętrznej wolności i podmiotowości i w prawie do wyboru własnej drogi?

Kompetencje komunikacyjne to zdolność do dialogowego sposobu bycia czy - mówiąc inaczej - zdolność bycia w dialogu z innymi i z sobą samym. Owa zdolność do bycia w dialogu nie jest po prostu umiejętnością prowadzenia dyskusji. Dialog nie jest - chociaż w potocznym odczuciu tak właśnie jest pojmowany - po prostu kulturalnie prowadzonym sporem. Dialog w tym sensie, jaki tu mamy na myśli, to: rozmowa z innym przełamująca anonimowość wypowiedzi i będąca próbą rozumienia siebie oraz tego, co nas wspólnie ogarnia; rozmowa inspirowana doświadczeniem skończoności i dziejowości naszego sposobu bycia; rozmowa godząca się z nieodgadnionością (tajemniczością) odpowiedzi na pytania ostateczne, uznająca te pytania za nierozstrzygalne, ale podejmująca je jako niekończące się zadanie, polegające na bezustannym poszukiwaniu sensu ludzkiej egzystencji i świata jako jednej całości; rozmowa będąca nie obiektywis-tycznym opisem świata, nie przekazywaniem sobie wyników poznania przy użyciu nieodpartych dowodów, lecz - jak powie Hans Georg Gadamer - rodzajem „commercium egzystencji”, wymianą tego, co najbardziej osobiste, indywidualne i niepowtarzalne.

me są po prostu dującą się technicznie opanować umiejętnością komunikowania (przekazywania) wiadomości. Są czymś znacznie głębszym i w ogóle wykraczającym poza techniczne umiejętności. Upraszczając, zauważamy, że do tych kompetencji należą m.in.: (1) zdolność empatycznego rozumienia i bezwarunkowej akceptacji drugiej osoby, (2) zdolność do krytyki pojętej nie jako deprecjonowanie czegoś, lecz jako poszukiwanie ukrytych przesłanek cudzych i własnych poglądów, przekonań i zachowań, (3) postawa niedyrektywna, nakazująca przedstawiać własny punkt widzenia jako ofertę myślową, jako jedną z możliwych i prowizorycznych odpowiedzi, nie zaś jako odpowiedź gotową (skończoną, zamkniętą).

7.2.2. Kompetencje techniczne

Do grupy kompetencji technicznych należą: kompetencje postulacyjne, metodyczne i realizacyjne. W odróżnieniu od poprzednich te są umiejętnościami, od których zależy instrumentalnie rozumiana efektywność działania i które mają przedmiotowo określony zakres zastosowań.

Kompetencje postulacyjne (normatywne) - ich nazwa pochodzi od słowa „postulować”, „wskazywać pożądany stan rzeczy” - to umiejętność opowiadania się za takimi czy innymi, ale zawsze instrumentalnie pojętymi, celami, umiejętność identyfikowania się z nimi. Kompetencje te, w zależności od zaawansowania w rozwoju, okazują się pomocne bądź w odtwarzaniu (naśladowaniu) celów osiąganych przez innych, bądź w wyborze celów zgodnych z zaakceptowaną konwencją (rolą), bądź w ustanawianiu celów własnych, indywidualnych.

Kompetencje metodyczne stanowią umiejętność działania według reguł określających optymalny porządek czynności. Treścią owych reguł jest przepis działania mówiący, co i w jakiej kolejności trzeba robić, by osiągnąć zamierzony cel. Takie przepisy czynności nazywa się zazwyczaj metodami, chociaż należałoby ■ dodać, że są one metodami w ścisłym sensie tylko wtedy, gdy gwarantują powtarzalną skuteczność działania. Kompetencje metodyczne, podobnie jak postulacyjne, w zależności od zaawansowania w rozwoju mogą być rezultatem naśladownictwa, efektem świadomego przestrzegania wyuczonych reguł działania lub też mogą być własnym (oryginalnym, twórczym) pomysłem.

Kompetencje realizacyjne to umiejętność doboru środków i tworzenia warunków sprzyjających osiąganiu celu. Przykładowo: w przypadku dydaktycznej pracy nauczyciela kompetencje te okazują się pomocne w trakcie opracowywania programu nauczania oraz organizowania czasu, przestrzeni i uczestników procesu dydaktycznego w taki sposób, aby zapewnić skuteczność działania. Mówiąc ściślej, kompetencje realizacyjne okazują się pomocne w stwarzaniu takich warunków działania, jakich wymaga metoda, którą się posługujemy. Każda metoda stawia bowiem określone wymagania realizacyjne, a jej skuteczność zależy od tego, czy uda się te wymagania spełnić.