63397 Skanowanie 13 11 08 30 (8)

problemowym, tj. jako ostatecznego rezultatu dyskusji nad zagadnieniami, uważanymi w czasach Platona za największe wyzwania filozofii. Taka perspektywa koresponduje z oporetycznym duchem Platońskiego dyskursu, charakterystycznym dla sposobu filozofowania tamtych czasów, oraz odsłania główne intencje poznawcze, z których wyrasta teoria pierwszych pryncypiów. Dla jasności wykładu nie jest rygor}’stycznie przestrzegana chronologia rozwijania się sytuacji problemowej^{1 2 3}.

Z badań historycznych wynika, że teoria pierwszych pryncypiów wyłoniła się jako owoc zmagań z dw^roma grupami problemów, którymi zajmowano się w^r Akademii w ostatnich dekadach życia Platona. Pierwszą stanowią, dostrzeżone przez krytykę wewnętrzną i zewnętrzną, aporie wczesnej teorii idei, skłaniające do przekonania, że teoria idei niedostatecznie radzi sobie z problemami, do rozwiązania których została powołana. Druga grupa zagadnień związana jest z „absorpcją” dokonań szkoły pitagorejskiej i wewnątrzakademickich osiągnięć matematycznych do nowego etapu rozważań metafizycznych, w obrębie których kluczową kwestią było znalezienie ontologicznego uzasadnienia skuteczności poznania przy wykorzystaniu struktur matematycznych. Powyższe zadania badawcze były konsekwencją wcześniejszych i bardziej podstawowych pytań, które wyznaczyły kierunki poszukiwań filozofii starożytnej, determinując problematykę teorii idei Przypomnijmy filozoficzne korzenie, z których wyrosła wczesna teorii idei.

Zagadnieniem niewątpliwie priorytetowym, odziedziczonym przez Platona po zastanej tradycji, było pytanie o byt (to ov). Widziano w⁴ nim od początku dwa komplementarne zagadnienia (stanowiące punkt wyjścia dwóch głównych nauk filozoficznych - epistemologii i ontologii): pytanie o poznawczą dostępność bytu oraz pytanie o jego rozumienie (istotę, naturę). Teoriopoznawczy aspekt pytania o byt jest w pewnym sensie pierwotny, ponieważ filozofię Platona należy uznać za kolejną, najbardziej wyrafinowaną próbę przezwyciężenia relatywizmu sofistycznego i heraklitejskiego, które - każdy na swój sposób - podważały możliwość uzyskania wiedzy⁴ pewnej. Pierwszy podkreślał subiektywne źródła ludzkich sądów o zewnętrznym świecie, drugi głosił wszechobecną i nieustającą zmienność świata. Platon zbudował swoją koncepcję, wspierając się na dokonaniach sw⁴ego mistrza - Sokratesa oraz dociekaniach założyciela szkoły elejskiej - Parmenidesa. Sokrates wykazał (w swych technikach definiowania), że jest możliwe osiągnięcie wiedzy⁴ pewnej pod postacią pojęć ogólnych, które sa^

9

1

W specjalistycznych badaniach historycznych ustalanie chronologii jest niezwykle istotnym narzędziem do

2

wykazania kierunku wpływów czy zależności intelektualnej między filozofami lub szkołami filozoficznymi. W

3

interesującym nas temacie matematyczno-ontologicznego kompleksu w^r myśli Platońskiej przedmiotem sporów-' jest

4

adekwatne odtworzenie interakcji między zewnętrzną” wiedzą pitagorejską o matematycznej naturze świata (którą rzekomo, jak podają niektóre źródła, miał Platon sobie „bezprawnie” przywłaszczyć) a autorskimi osiągnięciami Akademii. Jak sądzę, ów spór po części jest nierozstrzygalny, po części - jałowy. Nierozstrzygalny, ponieważ w murach Akademii pracowali najwięksi matematycy tamtych czasów Teajtet, Eudoksos, wychowankowie filozofów' pitagorejskich, jałowy - bo w sposób sztywny szufladkujący myślicieli w zamknięte, hermetyczne szkoły-’, co deformuje klimat otwartości i kolektywnego przezwyciężania trudności w poszukiwaniu prawdy.