64818 IMG 98

%

>

m

r

>

i

ISO

Suplement

Ponieważ potrzeba rozbierać przedmioty, aby nabyć ^ i wiadomości prawdtiwych* potrzeba też koniecznie uczynić dek w naszych wyobrażeniach, dzieląc je na rozmaite klasy j każdej imię, po którym moglibyśmy je rozeznać. Otóż ta cała s*tuu wyobrażeń mniej lub więcej powszechnych. Jeżeli rozbiory jjyt dobre, prowadzą nas od prawdy do prawdy, bo pokazując, jak tia^ się udało, uczą nas, jak nam się jeszcze udać może. Cecha rozbiorą jest : prowadzi nas przez środki najnaturalniejsze i najkrótsze.

Ten rozbiór (**atys*) nie jest nauką oddzielną od innych. Należy do wszystkich i jest ich jedynym i prawdziwym sposobem, jest ich Duszą. Nazwę ją Metafizyką, byle jej nic mieszano z pierwszą nauką Arystotelesa.

Ta metafizyka nie jest nawet pierwszą nauką. Bo ezyliż podobno rozbierać dobrze wszystkie nasze wyobrażenia, nie wiedząc pierwej, czym one są? i jak się tworzą? Trzeba więc najprzód poznać ich początek i rodzenie się. Ale nauka trudniąca się około tego przedmiotu nie ma jeszcze własnego imienia, chociaż jest nieco dawna¹. Nazwałbym ją Psychologią, gdybym pod tym napisem dobre jakie dzieło zobaczył.

Jak nie można dokładnie sztuki gramatycznej i rymotwórczei napisać, nie przejrzawszy wprzód dobrych autorów* w wolnym i wiązanym stylu, tak podobnie nie poznawano sztuki rozumowania tylko* w stosunku rozczytywania się w dziełach geniuszu wybornie w różnych rodzajach rozumującego. Stąd można wnieść, iż nauka najwięcej wzrosła w XVII i XVIII wieku.

Jakoż prawdziwy nauk sposób tym wiekom winniśmy. Poznano go najprzód w naukach, w których wyobrażenia tworzą się naturalnie i oznaczają się bez trudności. Matematyka jest tego dowodem. Nie byliśmy tak szczęśliwymi w naukach, których przedmiot nie podpada pod zmysły, bo nie tak łatwo było oznaczyć liczbę i własności wyobrażeń wchodzących w skład wyobrażenia złożonego. Taka jest polityka...

O

N ^

SKOROWIDZ NAZWISK

JJacon Francis (1561—1626) — angielski mąż stanu, moralista i fi lozof, herold empiryzmu o materiałistycznym zacięciu i rnur/mr wynalazczości technicznej. Głosił hasła opanowania przyrody nr/./ człowieka na drodze poznawania praw przyrody i stosowania ńi do nich w technice. W dziele o postępach nauk wyłożył tyiien ich klasyfikacji, zużytkowany później w wielkiej Encyklooedi francuskiej, a w dziele pt. Novum Organum sformułował za^ad* metody indukcyjnej wykrywania i uzasadniania zależności, któr< by mogły służyć za podstawę do władzy nad przyrodą. Condiilai nie korzysta jednak w swej Logia z tych pouczeń Bacona. S. 90 164; wstęp, s. XVIII, XX.

Bakon — patrz Bacon.

Bu gaje wic z Dionizy (1774—1833) — autor nie wydanego a zacho wanego w rękopisie przekładu Logiki Condillaca oraz zachowa nego w rękopisie zbioru notat o typie encyklopedycznym pt. /&*, maite wiadomości, świadczących o sympatiach autora (benedyktyna dla ideałów epoki Oświecenia. Wstęp, s. XVII. oraz suplement.

Cl a i raut Alexis Glaude (1713—1765) — matematyk francuski wsławiony licznymi odkryciami w dziedzinie geometrii i algebry oraz zastosowań matematyki do geognozji i astronomii. S. 127.

Condillac Etienne Bonnot de (1715—1780) —p. wstęp.

Court de Gćbelin (1728—1784) — autor Historii naturalnej języka (będącej częścią dzieła Le Monde primitif analysi et compari ame le monde modeme), traktującej o językach ludów pierwotnych, związkach między różnymi językami, etymologii słów. Court dr Gćbelin zakładał istnienie jednego macierzystego języka opartego na niezmiennych zasadach budowy organizmu ludzkiego. Różni* * między językami uważał za wtórne i przypadkowe. Usiłował dotrzeć do poznania tego macierzystego języka, sądząc, że inuiołn to wielkie znaczenie dla badań nad kulturą i historią. S. 107,

1

W oryg. jLant elit esi peu ancien**". Winno być: „lak niedawny jest jej początek*. ⁸ W oryg. _BConm ort *^ła fait de bonrns grammaires ct de bomus podtigues, ęuaprłt atsjtr cu dc bom dermains...*. Winno być: „Podobnie jak dobre kompendia gramatyki i poetyki powstały dopiero po ukazaniu się dzieł dobrych pisarzy..."

⁸ W oryg. jon n’a ccmmi Tart dc raisonmr que...^u. Winno być: „poznawano sztukę rozumowania dopiero..."