64856 szara pleśń cz I

254 Grzyb\ powodujące choroby roślin

Szara pleśń — Botryotinia fuckeliana (De Bary) Whetz., stadium konidialne Botrytis cinerea Pers.

Występowanie i szkodliwość. Szara pleśń jest jedną z najpowszechniej występujących chorób roślin. Grzyb Botryotinia fuckeliana jest pasożytem okolicznościowym, porażającym kilkadziesiąt gatunków roślin uprawnych. Występuje także powszechnie jako saprofit, rozwijający się na martwych szczątkach roślin. Szara pleśń wyrządza w Polsce największe szkody na roślinach warzywnych, ozdobnych i przemysłowych oraz na krzewach owocowych. Do roślin najwrażliwszych na tę chorobę należą:    sałata, pomidor, fasola,

róża, cyklamen, dalia, goździk, złocień, pelargonia, konopie, len, rącznik, truskawka, malina, winorośl i porzeczki. W ostatnich latach choroba ta występuje coraz powszechniej na jabłkach w przechowalni. Sałata uprawiana w tunelach foliowych może być całkowicie zniszczona przez szarą pleśń, a szkody w plonach truskawek wynoszą 30—60%.

Objawy. Objawy choroby występują na wszystkich nadziemnych organach roślin i we wszystkich fazach ich rozwoju. Patogeneza szarej pleśni wiąże się z dużą aktywnością enzymatyczną grzyba 8. fuckeliana, powodującego szybkie gnicie tkanek, będące następstwem rozkładu związków pektynowych i zniszczenia blaszki środkowej w tkance miękiszowej. Zależnie od rodzaju porażonego organu i fazy choroby, na roślinach występują objawy w postaci brunatnych plam, lokalnej zgorzeli i obumierania całych organów, zgnilizny i wreszcie oznak etiologicznych w formie szarego nalotu i czarnych skle-rocjów. Szary, pylisty nalot, pokrywający zniszczone organy roślin, jest utworzony przez skupienia trzonków konidialnych i licznych zarodników. W późniejszych fazach choroby na powierzchni porażonych organów lub wewnątrz zniszczonych tkanek, tworzą się drobne, czarne skiero-cja wielkości kilku milimetrów.

Porażone siewki roślin pokrywają się plamami gnilnymi w części podliścieniowej, przewracają się, zamierają i pokrywają szarym nalotem. Na organach starszych roślin tworzą się brunatne plamy gnilne, a następnie pojawia się szary nalot. Nalot ten występuje bardzo obficie na porażonych pędach konopi, winorośli, pomidora, zamierających strąkach fasoli oraz na owocach truskawek i malin.

Etiologia. Oznaki etiologiczne szarej pleśni powodowane są przez stadium konidialne, w którym grzyb tworzy liczne trzonki konidialne, wysokości do 1 mm, rozgałęzione w górnej części. Na końcach rozgałęzień tworzą się zgrubienia o średnicy 5—1 2 pm. Zarodniki są jednokomórkowe, bezbarwne lub jasnobrunatne,

0    kształcie elipsoidalnym, zbliżonym do kulistego. Sklerocja tworzące się w porażonych tkankach są różnego kształtu

1    wielkości. Na pędach malin mają one postać płaskich, eliptycznych tarczek długości 2—10 mm.

Stadium workowe pojawia się rzadko. Owocniki typu apotecjum wyrastają ze sklerocjów. Apotecja osadzone są na nóżkach, mają kształt lejkowaty lub kubko-waty. Długość nóżki, zwężającej się ku dołowi, wynosi 0,5—1,5 mm, średnica apotecjum 1,5—7 mm, a wysokość 3—10 mm. W apotecjum znajdują się liczne cylindryczne worki, zwężające się ku podstawie i zakończone nóżką. Między workami występują długie, cienkie wstawki. Zarodniki workowe są jednokomórkowe, bezbarwne.

Cykl rozwojowy. Grzyb 8. fuckeliana występuje powszechnie jako saprofit. Źródłem pierwotnego zakażenia są najczęściej martwe resztki roślin, na których pojawia się zarodnikowanie konidialne. Najbardziej trwałą formą grzyba są sklerocja, na których przy wysokiej wilgotności pojawiają się trzonki i zarodniki konidialne. Grzyb jest przenoszony z łatwością na znaczną odległość, głównie przez zarodniki, w mniejszym stopniu przez grzybnię.

Zakażenie zielonych organów roślin następuje przez nie uszkodzoną skórkę lub przez rany. Zarodniki konidialne B. fuckeliana mogą kiełkować tylko w kropli wody. W korzystnych warunkach infekcja przebiega w ciągu kilku godzin, a okres inkubacji choroby trwa kilka dni. Szara pleśń może się rozwijać w bardzo szerokim zakresie temperatury, znacznie odbiegającej od optymalnej, wynoszącej 22—24²C.