65015 IMG458

przeciwstawne procesy - dostarczające informacji o rym, jak żyją fa cześnie umożliwiające, byśmy nie zlali się z masą. Nowych technologhinf^ cyjnch używamy nie tylko po to, by podzielać wartości, przeżycia czy intct^ ale także po to, aby nam pomogły ominąć zetknięcie z krytyką publiczną j^#> z osobnikami, których interesy, wartości i doświadczenia życiowe różnią się ^b naszych. Ogólnie słabnie potrzeba działania wewnątrz grup interesów czy gru politycznych. Jak udowadnia J. Alderman (1997), stopniowo dochodzi do selektywnego wyszukiwania i fragmentarycznego łączenia podobnie myślących je₍j. nostek » małych grup, które tworzą alternatywne, często tylko indywidualne typy wiadomości w środowisku wirtualnym. Jest tak i dlatego, źe używanie nowych technologii komunikacyjnych umożliwia członkom małych grup społecznych czy ruchów wyrażenie perspektyw i wartości, które byłyby w dominujących masowych mediach niewidzialne.

Ogólnie rzecz biorąc, coraz częściej nieproblemowe informacje i poglądy powierzamy publicznym kanałom informacyjnym, a rzeczywiście kontrowersyjne informacje przesuwamy na starannie dobrane piywatne fora i łamy, gdzie możliwość sporu czy niezgody jest minimalizowana (specjalne niskonakładowe druki, czasopisma, małe stacje radiowe, strony internetowe itp.) Te inne fora i la-my tworzą podstawę umacniania własnej tożsamości i umożliwiają systematyczne wzmacnianie prywatnych postaw. Takie komunikowanie, choćby wirtualnie, okazuje się ponadto silnym źródłem poczucia ontologicznego bezpieczeństwa .

Przy toczone zmienne, wypełniające kompleks pojęcia „ideologia komunikacyjna’*. tworzą warunki powstania specyficznej sytuacji komunikacyjnej. Innymi słowy, w wymienionych perspektywach powtarza się jeden kluczowy motyw: wraz z nowymi technologiami komunikacyjnymi i informacyjnymi przychodzi nic tylko wiek komunikacyjnej obfitości, ale - z pozoru paradoksalnie — powstają warunki specyficznej formy komunikacyjnej izolacji.

!PS

W zakończeniu tego tekstu postaramy się sformułować hipotezę o istnieniu tzw. elektronicznego izolacjonizmu. który powstał jako niezamierzony skutek komunikacyjnej ideologii społeczeństwa informacyjnego i niesie w sobie wszy-stk le wspomniane cechy sytuacji narastającej izolacji komunikacyjnej w wieku komunikacyjnego bogactwa.

7. Elektroniczny izolacjonizm

Hipoteza o istnieniu izolacjonizmu elektronicznego zakłada, że społeczeństwa informacyjne budują między ludźmi specyficzną formę interakcji, która wzmacnia izolację społeczną użytkowników nowych mediów. Dla izolacjonizmu

³¹J. Volek i 1998). Tetevize a konstrtikce ontologickeho bezpeći. „Sociślni Studia”, nr 3_t s ^

elektronicznego typowe jest położenie akcentu na własną, indywidualną strategię i interpretację realizowaną przy użyciu nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. W tej perspektywie można zyskać status aktywnych twórców znaczeń.

Przytoczony wniosek potwierdza również zwrot w badaniach nad publicznością mediów, jaki ostatnio nastąpił w połowie lat 80., i wiąże się przede wszystkim z analizą roli codziennego kontekstu w opracowaniach indywidualnych treści medialnych. Kierunek ten potwierdza wzrost zainteresowania nauki problematyką konstrukcji indywidualnych przeżyć. Możemy w ten sposób mówić o pu-blikocentrycznej perspektywie, dla której charakterystyczna jest orientacja na problematykę indywidualnego dekodowania różnych medialnych doniesień³². Na przykład J. Fiske uważa że, telewidzowie przy odbiorze programów konstruują własny tekst, który wiąże odbierane treści z ich doświadczeniem społecznym. Fiske nie mówi przy tym o poszczególnych programach, ale o doświadczeniu se-miotycznym, które według niego charakteryzuje się otwartością i wieloznacznością³³. W ogólniejszej perspektywie omawiany kierunek opiera się na coraz bardziej heterogenicznym charakterze społeczności późnego kapitalizmu. Autorowi chodzi o sytuację, gdy każdy podmiot w różnym czasie może realizować odrębne doświadczenie czytelnicze czy widowiskowe.

Jak z tego wynika, coraz trudniejsza do utrzymania jest koncepcja jednej homogenicznej publiczności medialnej. Niestabilna natura znaczenia tego pojęcia doprowadziła w końcu, przede wszystkim w badaniach etnograficznych, do tego, że mówi się o publiczności w liczbie mnogiej i akcentuje istnienie różnych publiczności oraz grup, które się różnią preferencją poszczególnych mediów, rodzajów, gatunków czy zajmowaną pozycją w różnych sprawach kultury. Niektórzy autorzy mówią ponadto o procesie rozproszenia publiczności, co umożliwiają nowe technologie, które czynią widzów częścią medialnego spektaklu i restrukturyzują ich tożsamość w przestrzeni ogólnego narcyzmu³⁴. Kluczową cechą rozproszonej publiczności jest fakt, że w późnomodemistycznym społeczeństwie każdy jest członkiem publiczności. Życie codzienne jest w tym sensie stałym pizedstawieniem, w którym występujemy i jako członkowie publiczności, i jako twórcy spektaklu. Działania rozproszonej publiczności stanowią coś w rodzaju wirtualnego i niewidzialnego przedstawienia.

Hipoteza o istnieniu elektronicznego izolacjonizmu opiera się na wspomnianych już późnomodemistycznych cechach i wyraża obydwa przeciwstawne kierunki, które przynoszą nowe technologie informacyjne i komunikacyjne.

HIdem (1999). Televize a każdodennost. Brno: FSSMU.

³³    J. Fiske (1989). Moments ofTelevision. Neither the Text nor the Audience. [W:] E. Seiter, H. Borchers, G. Kreutzner, E. Warth (eds). Remote Contml: Television, Audience and Culrural Power. London: Routledge.

³⁴    N. Abercromie, B. Longhurst (1998). Audience. London: Sagę.