65527 skanuj1

74 Laurence Kohlberg, Rochelle Mayer

roli żywej efektywnej instytucji, uczestniczącej w największej ze wszystkich konstrukcji — budowaniu wolnego i silnego charakteru (s. 207).

W poglądzie liberalnym wzgląd wychowawczy na rozwój „wolnego charakteru” jest osadzony na zasadzie wolności. Dla romantycznego lub relatywistycznego libertyna oznacza to, że „każdy ma swój własny worek”, który może zawierać wolność lub nie. Aktywne stymulowanie rozwoju szacunku dla wolności lub wolnego charakteru dziecka jest tak samo narzucaniem się dziecku, jak każda inna interwencja wychowawcza. Progresywni libertyni różnią się w tym punkcie. Są oni zwolennikami raczej mocnego niż słabego stosowania liberalnych zasad wychowania. Konsekwentne stosowanie zasad etycznych do wychowania oznacza, że wychowanie powinno stymulować rozwój zasad moralnych studentów.

Pod względem wartości etycznych ideologia progresywna dodaje postulaty rozwoju i demokracji do postulatów liberalizmu. Pojęcie demokracji wychowawczej zawiera się w sprawiedliwości relacji między nauczycielem i dzieckiem, oznacza włączanie się w społeczność, w której decyzje na temat wartości dokonywane są na wspólnej i sprawiedliwej podstawie, nie oznacza zaś niewtrącania się w decyzje dziecka co do wartości. Ponieważ zasady moralne funkcjonują jako zasady, ideologia progresywna jest „demokratyczna” w tym sensie, w jakim ideologie romantyczna i transmisji kulturowej nie są.

Omawiając poglądy Skinnera, wskazaliśmy, że fundamentalny problem relacji między ideologią pedagoga relatywisty a ideologią ucznia/studenta nie stanowi problemu. Obaj byli członkami tej samej wspólnej kultury i zadaniem nauczyciela było przekazywanie tej kultury i jej wartości studentowi. Przeciwnie, nowoczesne psychologie opowiadające się za ideologiami transmisji kulturowej odżegnują się od tych pozycji. Tak jak i zwolennicy relatywizmu społecznego, nie wierzą oni naprawdę we wspólną kulturę; zamiast tego stoją oni na pozycjach przekazywania wartości odmiennych niż te, w które sami wierzą i od tych, w które wierzy student. W krańcowym przypadku, jak wspomniano wcześniej, Skinner zaproponował ideologię etycznie relatywnych psychologów—królów lub projektantów kultury!, którzy kontrolują innych. Wyraźnie istnieje sprzeczność pomiędzy ideologią (dla) psychologa—króla, a ideologią (dla) dziecka. i 1

Romantyczne lub radykalne ideologie również nie mogą rozwiązać tego problemu. Romantyk przyjmuje to, co w jego założeniu stanowi wartości dziecka, lub przyjmuje za swą wartość przesłankę tego, co jest „naturalne” w dziecku, zamiast popierać wartości kultury. Lecz podczas, gdy dorosły wierzy w wolność dziecka, jego twórczość, oraz pragnie wolnego, bardziej naturalnego społeczeństwa, to dziecko nie rozumie w pełni, ani niekoniecznie podziela przekonania dorosłych. W dodatku, romantyk musi zapewnić dziecku wolność wzrostu, nawet gdyby taka wolność miała doprowadzić dziecko do stania się reakcjonistą. Jako środek modyfikacji zachowania ma więc

Postulaty progresywizmu odnośnie do wartości

Ideologia progresywna z kolei spoczywa na postulatach (odnośnie do wartości) liberalizmu etycznego ¹. Stanowisko to odrzuca tradycyjne standardy i relatywizm wartości na korzyść ogólnych sądów etycznych. Co więcej, progresywizm uznaje, że sądy wartościujące są etycznymi zasadami formułowanymi i uzasadnianymi metodami filozoficznymi, a nie po prostu metodą psychologiczną. Etyczna pozycja liberalna postuluje aktywną stymulację rozwoju tych zasad u dzieci. Zasady te prezentowane są w toku procesu krytycznego kwestionowania, który tworzy świadomość podstaw i ograniczeń racjonalnej zgody; postrzegane są też jako znaczące dla uniwersalnych kierunków we własnym społecznym i moralnym rozwoju dziecka. Swobodne uznanie zasad za zasady właśnie uwalnia je od mylenia ich z faktami psychologicznymi. Niepokój o szczęście dzieci jest imperatywem etycznym dla pedagogów bez względu na „zdrowie psychiczne”, „pozytywne wzmocnienie” i inne psychologiczne terminy używane przez pedagogów, którzy popełniają „błąd psychologa”. Racjonalne zasady etyczne, a nie wartości rodziców lub kultury są ostatecznymi arbitrami wartości w. definiowaniu celów wychowawczych. Takie zasady mogą wymagać konsultacji z rodzicami, społeczeństwem i dziećmi podczas formułowania celów, ale nie gwarantują uczynienia ich ostatecznymi arbitrami co do celów.

Szkoła liberalna uznaje, że zasady etyczne określają cele i środki wychowania. Wielką troską otacza się uczynienie szkół bardziej sprawiedliwymi, tj. zapewnienie równości lub dostępności oświaty oraz zezwolenie na wolność przekonań, jak również dążenie, aby wychowywać tak, aby ze szkół wyłaniali się ludzie wolni i sprawiedliwi. Zgodnie z tym, liberałowie także sumiennie angażują się. w wychowanie moralne. W tym właśnie miejscu, progresywiści i romantycy odbiegają od siebie, pomimo wspólnego zainteresowania dla wolności i praw dziecka. Dla romantyka — wolność oznacza niewlrącanie się. Dla liberała — zasada szacunku dla wolności jest sama w sobie określana jako moralny cel wychowania. Nie tylko prawa dziecka muszą być respektowane przez nauczyciela, lecz rozwój dziecka ma być tak stymulowany, aby mogło ono osiągnąć możliwość szanowania i bronienia swych własnych praw i praw innych.

Uznanie względu dla wolności za zasadę prowadzi do jawnej wolnościowej koncepcji wychowania moralnego. Tymczasem zgodnie z Deweyem i McLellanem:

Podsumowując, można powiedzieć, że każdy nauczyciel żąda solidnej wiedzy na temat zasad etycznych i psychologicznych [...]. Jedynie psychologia i etyka mogą wyzwolić wychowanie ze stadium praktycznych reguł i wynieść szkołę do

Istnieją dwie główne szkoły liberalizmu etycznego. Bardziej naturalna lub utylitarna reprezentowana jest w pracach J. S. Milla, Sidgewicka, Dewey i Tuftsa. Druga prezentowana jest w pracach Locke’a, Kanta i Rawlsa. Nowoczesne sformułowanie liberalnej tradycji etycznej w odniesieniu do wychowania daje R. S. Peters (1968).