skanuj9

90 Laurence Kohlberg, Rochelle Mayer

jest niezbędnym, choć niewystarczającym warunkiem dla równoległego stadium moralnego. Z drugiej strony, stadia moralnego rozumowania odnoszą się do działania, zasadnicze rozumowanie moralne w kategoriach zasad okazuje się być warunkiem wstępnym do pryncypialnego zachowania moralnego (Kohlberg i Turiel, 1973). Z powodów opracowanych szczegółowo w tym artykule, stymulacja moralnego rozwoju poprzez kolejne stadia przedstawia racjonalne i etyczne ognisko wychowania pokrewne (lecz stanowiące rozszerzenie koncentracji) wychowaniu dla rozwoju poznawczego jako takiego (Kohlberg i Turiel, 1971). Programy efektywnie stymulujące rozwój moralny zostały z powodzeniem przedstawione (Elatt i Kohlberg, 1973).

Jeśli rozwojowo pojęte wychowanie moralne wyprowadza formy wychowania poznawczo-rozwojowego poza pojęcia czysto poznawcze, to powstaje szersza kategoria, nazwana rozwojem ego, której częściami są zarówno rozwój poznawczy, jak i moralny (Loevinger, Wessler i Redmore, 1970). Szczególnie we wcześniejszych latach dziecinnych trudno jest rozróżnić rozwój moralny od rozwoju ego. Rozwój poznawczy, w sensie Piagetowskim, jest też związany z rozwojem ego, ponieważ obydwa (typy rozwojów) dotyczą rdzennych przekonań dziecka na temat fizycznego i społecznego świata. Ostatnie najświeższe badania pokazują, że rozwój ego jako postaw i przekonań wobec siebie, pociąga za sobą. krok po kroku równoległy rozwój postaw i przekonań wobec świata fizycznego i społecznego. Co więcej, wskazują one określone stadia rozwoju ego, zdefiniowane przez Loevingera i in. (1970), van den Daele (1970) i innych, co implikuje krok po kroku równoległość stadiów Piageta, chociaż zawierają one bardziej społeczno-emocjonalną treść. Ogólnie, osiągnięcie poznawczego stadium Piageta jest warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym, do osiągnięcia równoległego stadium ego. Wszystkie dzieci na danym stadium ego musiały osiągnąć równoległe stadium poznawcze, lecz nie wszystkie dzieci na danym stadium poznawczym mają zorganizowane wyobrażenia o sobie i doświadczenia społeczne na odpowiednim stadium ego. Tak więc, ogólne pojęcie rozwoju ego, jako uniwersalnego sekwencyjnego zjawiska, staje się empirycznie znaczącym przewodnikiem do określania szerokich celów wychowawczych. Co więcej, eksperymentalne programy wychowawcze stymulujące rozwój ego zostały przeprowadzone z niejakim sukcesem zarówno na poziomie przedszkolnym, jak i szkolnym (van den Daele, 1970, Sprinthall i Mosher, 1970).

Tak więc wychowanie dla ogólnego rozwoju poznawczego, a może nawet wychowanie dla rozwoju moralnego, muszą być osądzone poprzez swój wkład do bardziej ogólnej koncepcji rozwoju ego. Twierdząc tak, musimy pamiętać, że „rozwój ego” (ego-development) jest terminem psychologicznym określającym sekwencję, która musi mieć też podstawę filozoficzną. Jednym biegunem rozwoju ego jest samoświadomość; równoległym biegunem jest świadomość świata. Wzrastająca świadomość jest nie tylko „poznawcza”, jest ona moralna, estetyczna i metafizyczna; jest ona świadomością nowych znaczeń w życiu.

bilizowania się” na tym stadium i rozwinięcia mechanizmu osłaniającego od przeciwnej mu, sprzecznej z nim stymulacji. Zgodnie z tym odkryło, że zarówno znacznie młodsze, jak i znacznie starsze dzieci w danym stadium (w porównaniu z normą wiekową dla tego stadium) słabiej reagują lub są mniej zdolne do przyjmowania stymulacji do następnego wyższego stanu niż dzieci w wieku odpowiadającym normie. Pojęcie „otwartego okresu” nie jest specyficzne dla wieku, lecz jest ono indywidualne. Dziecko opóźnione w osiągnięciu stadium 2 może być otwarte na stadium 3 w młodszym wieku niż inne dziecko, które osiągnęło stadium 2 wcześniej. Pomimo to, można określić z grubsza przedziały wiekowe będące „okresami otwartymi” na przejście z jednego stadium w drugie. Unikanie opóźnienia jako cel wychowawczy oznacza dawanie stymulacji w tych okresach, gdzie możliwość rozwoju jest nadal otwarta.

Należy rozważyć podobne rozróżnienie pomiędzy przyspieszeniem a decalage (przesunięciem, przestawieniem) jako celem wychowania. Piaget czyni rozróżnienie pomiędzy pojawieniem się stadium i jego „horyzontalnym decalage”, jego rozprzestrzenieniem się lub generalizacją w obszarze podstawowych fizycznych i społecznych działań, koncepcji i obiektów, do których stadium to może być potencjalnie zastosowane. Prosty przykład: konkretna logika albo utrwalenie (conservation.) jest najpierw zauważana w pojęciach masy, a dopiero potem wagi i objętości. Zgodnie z tym, przyspieszenie stadium operacji konkretnych jest jednym przedsięwzięciem wychowawczym, a wspieranie decalagt konkretnego rozumowania do nowego pojęcia lub zjawiska jest drugim. To ostatnie właśnie ma największe znaczenie dla wychowania. Wychowanie dotyczy nie tyle wieku ustalenia się zdolności dziecka do konkretnego logicznego myślenia, co posiadania logicznego umysłu — stopnia, w jaki zorganizowało ono swe doświadczenia lub swój świat w sposób logiczny.

Jest prawdopodobne, że raczej zajście takiego horyzontalnego decalage bardziej niż wiek, w którym po raz pierwszy pojawiła się operacja, zapowiada późniejsze formalne myślenie operacyjne. Rozumowanie formalne pojawia się, ponieważ konkretne myślenie jest słabą, choć w części skuteczną, strategią rozwiązywania wielu. problemów. Dziecko, które nie dotarło do granic konkretnego rozumowania logicznego i żyje w świecie zdeterminowanym przez dowolne arbitralne, nie wyjaśnione zdarzenia i siły, dostrzeże ograniczenia częściowych rozwiązań logiki konkretnej raczej jako ustanowione przez nieuchwytne siły niż poszuka bardziej odpowiedniej logiki do poradzenia sobie z niewyjaśnionymi problemami.

Do tej pory rozwój omówiliśmy jedynie jako ogólny rozwój poznawczy. Zgodnie z teorią poznawczo-rozwojową, zawsze istnieje poznawczy składnik rozwoju, nawet w obszarze społecznym, moralnym i estetycznym. Rozwój jest jednakże czymś więcej niż tylko rozwojem poznawczo-logicznym. Jednym z centralnych obszarów jest rozwój moralny, zdefiniowany przez niezmienne stadia moralnego rozumowania (Kohlberg i Turiel, 1971, 1973). Z jednej strony stadia te mają składnik poznawczy; osiągnięcie danego stadium poznawczego Piageta