66475 PICT0031 (19)

czym jesfc zdania, iż część druga zapisu rozbiła część pierwszą na dwa nierówne fragmenty. Ze względu na wagę, jaką Łowmiański przywiązuje do tej propozycji egzegezy tych fragmentów, prz}'toczymy je tutaj w całości (łącznie z przekładem polskim):

Cc. n

cum Graoouua ciritate provintiaque, cui Uag nomen est cum omnibus regionibus ad predictam urbom per-tinentibus, que Graccoua est. Inde Ungrorum limitibus additis usque ad montes quibus nomen est Triti di In tato procodit. Deinde in ea parte, que meridicm reepioit, addita rogi ono Morawia usque ad flumen oui nomen est Wag et ad medias silvas cu i nomen est Moure et eiusdem montis

Cc. I

Cc. n

wraz z grodem Graoouua oraz z krajem, który ma nazwę Uuag, oraz ze wszystkimi terytoriami należącymi do wspomnianego grodu, który jest Gra-couua. Stąd dodawszy granice Węgier rozszerzona (diecezja) posuwa się aż do gór, których nazwa jest Triti. Dalej w tej części, która zwraca się na południe, dodawszy terytorium Morowia aż do rzeki, która ma nazwę Wag i środkowych lasów, tak zwanego Moure i jogo góry

Cc. I

Cc. I

Termin i autem eius ocoidentem vcrsus hiisunt: Tugust quo tendit ad medium fiuminis Chub, Eudlza et Lu-sanę et Dnzana, Łiutomerioi, Łemuci usque ad mediam silvam, qua Boemia limitatur. Deinde ad ad aquilo-nom hii sunt termini: Pssouane, Chrouati et altem Chrovati, Zlasane, Trcbouane, Pobarane, Dodoeize usque ad mediam silram, qua Milcianorum occurunt termini. Inde ad orientem bos fluvios ha bet terzninos: Bug scili-oet et Ztir,

Cc. I

Granico zaś jej (diecezji) ku zachodowi są takie: Tugust, który rozciąga się aż do środka rzeki Chub, Zcdlzn i Lu-sano i Dazana, Łiutomerioi aż do środkowego lasu, który ogranicza Czechy. Dalej ku północy takie są granico: Pssouane, Chrouati i drugie Chrowati, Zlasane, Trebouane, Pobarane, Dedosize aż do środkowego lasu, gdzie biegną granice Milczan. Stąd ku wschodowi takie ma (dieoezja) rzeki graniczne: Bug mianowicie i Ztir,

sadem parochia tendit, qua Bauuaria rozciąga się ta diecezja, gdzie graniczy limitatur¹.    j Bawarią¹.

Dokonawszy stylistycznej analizy obu fragmentów wspomniany badacz dochodzi do wniosku, iż wprawdzie wyodrębniona przez niego część I bliska jest formularzom dokumentów fundacyjnych dla biskupstw z czasów Ottona I, to jednak treść przypisanych biskupstwu praskiemu terytoriów plemiennych nie może odpowiadać ani dacie roku 1086, ani też roku 973^M. W rezultacie szuka on rozwiązania zagadnienia na innej drodze.

Jego zdaniem „niezdarność” redakcji części drugiej, czyli opisującej granice biskupstwa morawskiego, wykazuje, że redagował ją jakiś kompilator, „który nie bardzo umiał poradzić sobie z wcześniejszymi danymi, jakimi rozporządzał”, ów niezdarny charakter opisu pozwala wobec tego przypuścić, „że kompilacja powstała w związku z przygotowaniem danych do dokumentu 1086, ale oparła się na danych sprzed r. 973”. W dalszym ciągu stara się on wydobyć „te archaiczne elementy” tej drugiej części opisu. Zalicza do nich „trzy terytoria:

1)    Gracouua civitas cum omnibus regionibus ad predictam urbem pertinentibus;

2)    prouintia — cui Uuag nomen est;

3)    regio Morowi a” ®⁵. ²

#• 131

1

Przekład podaję za H. Łowmiański m, Początki Polski, op. cit., t. IV, s. 482.

2

Zob. J. Widajowicz, Kraków * Poważę, g. 8 i n.; za nim tę obserwację powtórzył i rozwinął H. Łowmiański, op. cifc., t. IV, s. 485 - 486. Trzeba jednak mieć na uwadze fakt zasadniczy, że jeżeli Praga otrzymała wówczas swój dokument fundacyjny, to w takim razie jego wystawcą nie mógł być ani cesarz Otton I lub II, ani papież Benedykt, lecz tylko i wyłącznie ówczesny książę praski, Bolesław U, który zapewniał podstawy majątkowe nowo powstałego biskupstwa. Nie przeczy to oczywiście słusznej obserwacji, że nawet taki miejscowy przywilej mógł być wystawiony według wzorów kancelaryjnych cesarskich. Technika opisu, posługując się nazwami plemiennymi, w dokumentach biskupstwa b reński ego i hawelberskiego z r. 948 i biskupstwa praskiego z r. 1086, jest niewątpliwie podobna. Pozostaje jednak wątpliwość, dlaczego analogicznogo dokumentu nie otrzymało biskupstwo ołomunieckie; a jeżeli go otrzymało, to dlaczego zastosowano w nim odmienną technikę opisu.

•* H. Łowmiański, op. cit., t. IV s. 488. W dalszym ciągu swej analizy Łowmiański dokonał szczegółowego rozbioru drugiej części dokumentu, zakwestionował zwłaszcza obserwację K. Buczka (0 dokumenoie, s. 30 - 35), dowodzącego zarówno jednolitości tej częśoi opisu granic domniemanej diecezji morawskiej i opowiadającego się wskutek tego za współczesnością obu opisów w momencio powstania obu biskupstw w roku 973. Zdaniem Łowzniańskiego,