66567 SNC03776

11.1. Klasyfikacja topoklimatów według J. Paszyńskiego

Podstawą podziału klimatów w skali lokalnej, opartego na względnym zróżnicowaniu składników bilansu cieplnego poszczególnych typów terenu w Polsce, jest wielkość strumienia ciepła jawnego, wy. micnianego drogą przewodnictwa turbulencyjnego między podłożem i atmosferą w ciągu nocy. W żale-źno&i od strumienia P (w nocy) kształtują się najważniejsze cechy lokalnego zróżnicowania klimatu: częstość przymrozków, występowanie inwersji przygruntowych, mgieł radiacyjnych itp. Klasyfikacja Pa-szyńskiego ulegała pewnym modyfikacjom; ostatnią jej wersję opublikowano w 2001 r.; niżej podajemy tradycyjny podział topoklimatów z 1980 r.

1. Topoklimaty kształtujące się pod wpływem względnie dużych strumieni ciepła jawnegoPw nocy. Występują na wypukłych formach terenu, niezalcsionych, swobodna wymiana powietrza umożliwia dopływ depta z atmosfery w czasie nocnego wypromieniowania energii z powierzchni czynnej, hamuje spadek temperatury i powstawanie inwersji przygruntowej; charakteryzuje się względnie małą często-idą przymrozków i mgieł radiacyjnych.

1.1.    Topoklimat z dużą insolacją na stokach o nachyleniu ponad 5°, eksponowanych na południe (SE-SW)

1.2.    Topoklimat z przeciętną insolacją na wierzchowinach i na wszystkich stokach o nachyleniu <5* oraz na stokach eksponowanych na wschód (SE-NE) i na zachód (SW-NW)

U. Topoklimat z matą insolacją na stokach eksponowanych ku północy (NE-NW) i nachylonych ponad S* oraz w wąskich dolinach ze znacząco zasłoniętym horyzontem

1.4. Topoklimat charakteryzujący się lokalnie zróżnicowaną insolacją wskutek urozmaiconej, dfobnopromiennej rzeźby terenu.

2. Topoklimaty kształtujące się pod wpływem przeciętnych strumieni depła jawnego P w nocy. Obejmują płaskie, niczalcsionc fragmenty terenu, położone poza dnami dolin, w tym rozległe wierzcho* winy. Wymiana powietrza jest tam umiarkowanie intensywna, a lennika przygruntowych warstw powie* trza zależy od przewodnictwa cieplnego gruntu.

2.1.    Topoklimat terenów o dużej przewodności cieplnej; w podłożu grunty nieporowatc, zwarte, dobrze uwilgocone. Dopływ ciepła z głębi gruntu hamuje spadki temperatury powierzchni czynnej w nocy, odprowadzanie depła w głąb zapobiega nagrzewaniu się powierzchni terenu w dzień

2.2.    Topoklimat terenów o przeciętnej przewodności cieplnej; grunty średnio zwarte; cechuje się większymi wahaniami temperatury powierzchni czynnej i przygruntowej warstwy powietrza

23. Topoklimat terenów o malej przewodności cieplnej; gruntu porowate, przesuszone (np. torfy, piaski): odznacza się znacznymi wahaniami temperatury, w tym zwiększoną możliwością przymrozków.

3. Topoklimaty kształtowane pod wpływem małych strumieni depła jawnego P w nocy. Występują w formach wklęsłych, gdzie ograniczona wymiana powietrza nie sprzyja wymianie depła jawnego między powierzchnią czynną i atmosferą. W nocy są sprzyjające warunki powstawania radiacyjnych inwersji temperatury, przymrozków i mgieł. Warunki w ciągu dnia zależą od uwilgocenia podłoża.

3.1. Topoklimat terenów o dużej ewapotranspiracji i dużych strumieniach depła utajonego LE\ wilgotne dna dolin, pokryte roślinnością łąkową, wysoki poziom wód gruntowych; straty ciepła na parowanie ograniczają wzrost temperatury w ciągu dnia

X2. Topoklimat terenów o przeciętnej ewapotranspiracji; wyżej położone części rozległych dolin 33. Topoklimat terenów o malej ewapotransipracji; drobne formy wklęsłe, wąwozy, polany śródleśne; mały strumień depła utajonego sprzyja nagrzewaniu się przyziemnych warstw powietrza w aągu dnia, jak również spadkowi temperatury w nocy, duże zagrożenie przymrozkami; szybko formujące się inwersje termiczne w nocy.

4. Topoklimaty kształtowane w warunkach ograniczonego krem ograniczającym jest z reguły okap drzew w lasach, który ^s

uranie gruntu. Niewielkie promieniowanie efektywne oddziałuje podobnie, jak duży strumień ciepła jawnego - hamuje nocne wychłodzenie. Dlatego też topoklimaty (4) dzielą się podobnie, jak topokUma-ty (1), na podstawie kryterium wielkości insolacji (4.1 - silnie nasłonecznione, 4.2 - przeciętnie nasłonecznione, 4.3 - słabo nasłonecznione).

5.    Topoklimaty kształtowane z udziałem ciepła sztucznego S. Dzielą się ze względu na zróżnicowanie składnika P, o którym decyduje położenie na formach wypukłych (5.1), równinach (5.2) bądź w dolinach (53). Są to tereny zabudowane, przemysłowe, miasta ł zespoły miejskie. Topoklimat 53 - cechujący się małym strumieniem P - jest najbardziej predestynowany do formowania warunków stagnacji powietrza i koncentracji zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery.

6.    Topoklimaty kształtowane pod wpływem bardzo dużych strumieni ciepła przewodzonego w podłożu atmosfery G. Są to powierzchnie akwenów - jeziora, rzeki wraz z ich bezpośrednim otoczeniem -gdzie wahania temperatury powierzchni czynnej są łagodzone przede wszystkim dobrym przewodzeniem ciepła w wodzie, ponadto także stratami ciepła na parowanie oraz dość dużą pojemnością cieplną wody.

I—

Topoklimat (gr.- topos - miejsce, niewielki obszar, najbliższa okolica) - stanowi jednostkę przestrzennego zróżnicowania warunków klimatycznych, związaną z jednolitym podłożem atmosfery (np. lasem, dnem doliny, stokiem wzgórza itp.). Klimatem lokalnym nazywa się klimat, obejmujący zespół jednostek terenu (geokompleksów). kształtujący się pod wpływem wzajemnego oddziaływania zróżnicowanych czynników klimatu (np. klimat doliny obejmuje stoki i dno doliny. w których formuje się m.in. cyrkulacja powietrza, wywołana zróżnicowanymi warunkami termicznymi). Topoklimaty i klimaty lokalne zajmują obszary o wymiarach od kilkuset metrów do ok. 100 km.

Mikroklimatem określa się 1) klimat warstwy granicznej, do 2 m nad powierzchnią czynną, 2) klimat panujący w niewielkiej przestrzeni, pozostającej pod bezpośrednim wpływem specyficznego podłoża lub otoczenia (np. mikroklimat drzewa, jaskini, piargu, sali gimnastycznej itp.).