66787 skanuj0082

Kmwim 6

Muuti t UKŁADU SIOSUNISOW MIĘDZY NAKODOWYClf - ICH DYNAMIKA I LOGIKA

fu¹%yiOfh€ »«/« »u/l f/iotuAun l Wielu H NifJ tiprowaicą.

Ml 24; II

Mu ł/lł»-»K/>4 uKl/4(UUM' l«^ ! .,(! /Ukk jikie.

J. W. Goethe¹

NK>MlllKt lllięUZ>lldlcKio»C IlloZIkt u</|Młl> «.K / lOZllyCłl puilMOW W id/cnia i na różnych pluszczy znach, stosując różnorodne kryteria. Z idei przewodnki tej książki („stosunki między narodowe są to stosunki sił i interesów") wynikli. te podstawowe układy wiążą się z „siłami" i „interesami" (była o tym mowa w pierwszym rozdziale). Oprócz tego stosunki międzynarodowe można badać I opisywać poprzez takie kategorie, juk prz.yjużń/wrogość; intcgracja/dc/intc-gracja, stery wpływów, hegemonia, imperium czy wreszcie stabilność, poziom napięć polityczno-militarnych, polaryzacja. Nqfvuiiniejszą cechą systemu mlę-ihynarodowegojest układ sil, dlatego jemu właśnie poświęcimy sporo miejsca.!

6.1 OyOln« modele układu ail

.Uklud ul' to inaczej ,>to»unki >il" lut> jclo^jt kił" Wyiu/eme iv pi/ypo-•••mu |Hipulanią definicję systemu mówiącą, że jest to uporządkowany zbiór elementów i relacji między nimi. Elementami są podmioty stosunków międzynarodowych (państwu, narody, organizacje międzynarodowe), które są źródłem

..siły". W ramach przyjętej tu konwencji stosunki sił to przede wszystkim ..sto Minki potęg" łub .stosunki narodowych możliwości”. Zgodnie z poglądami szkoły' realistycznej, najważniejszy rai aktorami na scenie międzynarodowej są państwa (jednostki polityczne). Relacje między nimi mogą być wyróżnione ze względu na „siły” (wtedy mamy do czy niema z ..układem sił”) lub ze względu na inne kryteria. Można mówić np. o relacjuch wlogości- życzliwości czy sym-paiii-antypalii.

Termin „siła" użyty w wyrażeniu .uklud sil" odnosi się raczej do siły rozumianej szeroko, określanej zwykle jako „potęga" (j/ouer. niekiedy mlght), Ponieważ siła (potęga) jednostek politycznych jest pojęciem ogólnym, to aby wyrazić dokładniej opisywaną sytuację, badacze stosują takie również dalekie od precyzji terminy, jak: moc, potencjał, zasób możliwości, a nawet potencjał siły (co brzmi wyjątkowo źle), wskazując często na źródło lub narzędzie (potęga nu litttma, gospodarcza, kulturalna, polityczna; potęga zrealizowana, domniemana, postrzegana; potencjał ogólny, geopolityczny, militarny, gospodarczy). <id>l»> uznać, źc każdemu z powyższy ch terminów dałoby się przypisać jakieś /notza nic. układ sil tw orzyłby ogromną liczbę relacji, których me sposób byłoby zopc racjonalizować ani ściśle opisać. Pozostaje więc podejście uogólniające, synir tyczne Naturalnym następstwem podejścia syntetycznego jest z kolei skłonno* do ujęć modelowych i ilościowych.

Podejście syntetyczne umożliwia porównanie dwóch rożnych jakościowo obiektów, pod warunkiem że znajdzie się to. co jest im wspólne. W gospodarce wspólna jest wartość niezwykle zróżnicowanych ilościowo i jakościowo towarów. Mechanizm rynkowy w procesie milionów interakcji społecznych przekształca culą złożoność substancjalną towuru-r/cczy, będącą kategorią analityczną, jakościową, nu prostą postać syntetyczną w postaci ceny, która jest kategorią ilościową. Podobna synteza dokonuje się w aferze stosunków międzynarodowych ogromna ilość elementów¹ skludąjących się nu silę, potęgę, możliwości funkcjonowania jednostki politycznej przekształca się w wielkość syntetyczną (potęgę), której wyrazem jest pozycja i rola jednostki politycznej na arenie międzynarodowej.

Układ sil można opisać poprzez dwu glownc wymiary: iownowagi nierównowagi oraz symetrii-asymetrii (patrz tublica 6.1). W wyniku ich połączenia otrzymujemy cztery typy układu sił: równowaga symetryczna, równowaga niesymetryczna, nierównowaga symetryczna oraz nierównowaga niesymetryczna

tablica 6.1. Ogólna typy układu sił

__J^harakter układu sil 1 kład ktl -—-------	Uklud ») metryczny	Układ niesymetryczny
Itówntmaga	równowaga symetryczna	równowaga niesymetryczna
N krów nom aga	nierównowagi symetryczna	nierównowaga niesymetryczna

ZfńdS« OplKMMMdMM

1

I. W OMÓW, ĄJwyamy, dl cyt., S 100