75987 skanuj0088

168 0. Modele układu stosunków międzynarodowych

faktycznych danych, miały charakter przykładu; w głębszych nnułi/nch nule/#¹ loby wziąć pod uwagę więcej jednostek politycznych.

Do badania koncentracji potęgi (potencjałów) państw w systemie możni i.«w ze użyć formuły Hcrlindnhla Hirschmana stosowanej do badania koncentracji; przedsiębiorstw w danej branży. Jej postać jest następująca:

WHH = Y_du?_>

M

gOzlc.

Wtih Askuzink t icrńiidania Husenmana (miara koncentracji),

u, - udział Mego państwa w łącznej wartości badanej cechy (potęgi, pDH cjalu, siły).

a liczba państw (uczestników, jednostek politycznych).

Właściwości WHH są inne niż wskaźnika CON. WHH przyjmuje wartości c zakresu od 17>? (dla przypadku równomiernego rozkładu cechy) do I (w sy lun cji doskonałej koncentracji wartości cechy). Tablica 6.5 zawiera abstrakcyjny*! nie wyrazisty przykład kilku przypadków koncentracji dla systemu jednoblog§§ nowego, dwubiegunowego i wielobiegunowego.

tablica 3.5. Systemowa koncentracja w ayetemie juaiiouieyunowym, dwubieguno wym oraz wielobiegunowym

S>«lrm	A	B	C	p	*		IM III
icdnobicgiao*)'	0,600	0.100	0.100	0.100	0,100	0200	0.400
Dwubiegunowy	0.350	0250	0.100	0.100	0.100	0.306	0275
Wtclobicgtnowy	0.24U	024(1	0240	U.I80	0,100	0.138	0215

ZnhNit I. NpcHin^.XauDkifMgH/wIrotf IfcJi,.'. tMiiitl ul fohlKjI Socm' SOI. nr 31. s.!% ihrp. JbcnJu-sp,} uri^cniik). oMkjih •■hm

PlMĆMdn uma kl«u> (lkocja luc OuOzi w ąipliwuact ale stanów i pi/ypodck •etyczny. W praktyce jest to wiele trudniejsze. Widać też, że wskaźnik k '.racji Hcrfindahla Hirschmana ma mniej radykalny charakter - liczbowe w zenie koncentracji jesi mniejsze. Do celów klasyfikacji dla obu wskaźnik należałoby oczywiście opracować inne kryteria biegunowości.

Jeżeli maleje liczba biegunów, syslem między narodowy przesuwa się po ltn| walki. I odwrotnie - rosnąca liczba biegunów świadczy o wzroście znać współpracy, o schodzeniu po szczeblach eskalacji, o deeskalacji. Globalizacja będzie wymuszać depolary zację (dzięki czy nnikom gospodarczym), natomiast czynniki polityczno-militarne (rywalizacja i walka) będą wywoływać polury/ację.

Liczba wyróżnionych biegunów jest w dużej mierze kwestią umowy. Pfltyfl jęta biegunowość, a stąd typ sysianu i związany z nim rozkład potęgi w pi/c-strzeni politycznej, ułatwiają nam orionlncję, trzeb* jednak podkreślić, że kiiz.lv z tych systemów jest w określonych granicach stopniowalny. Np. można przyjąć. że minimalnym wymaganiem dla ayulomii łodnoblegunowogo jest iiutianli

Modele oskalac^deesMalmji 100

jednego państwa dominującego, dysponującego potęgą co najmniej dwukrotnie większą niż kolejny najsilniejszy rywal. Być może najlepsza definicja systemu Jfdnobtegimowcgo byłaby laka: jest to system, w którym dominujące państwo dysponuje co najmniej dwukrotną przewagą nad potęgą wszystkich pozostałych rywali - potęgą tak zsumowaną, aby uwzględniała możliwą do osiągnięciu spójność (uwzględniającą sprzeczności interesów oraz inne przeszkody wspólnego działania).

Właściwe rozwiązanie problemu biegunowości w ymaga odpowiedzi na pyłu mc o kryteria mocarstwowości. Jest to zagadnienie kontrowersyjne, które do d/il mc doczekało się zadowalającego rozw iązania. Zgłaszane są różne propozycje Według jednej z nich można wyróżnić: hipcrmocarstwo. supermocarstwo, mocarstwo globalne, wielkie mocarstwo, mocarstwo regionalne i średnie mootr siwo'. Nieco zawężoną klasyfikację zaproponował W. M. Orłowski, wyrój mając: supermocarstwo, mocarstwo światowe, wielkie mocarstwo i mocarstw«• regionalne.

Supermocarstw u iu państw u, ktoicgo siła w y raźnie dominuje nad silami w ąli s/ości innych mocarstw- świata (ponad 20% całej potęgi globu, tzn. łąc/rwj siły 31 największych krajów objętych badaniem); z powodów czysto arytmetyczny¹ h jest niemal wykluczone, by na święcie istniały więcej niż dwa supermocarstw¹ naraz.

Mikumwo światowe iu państwu, kiorego siła pozwala wywierać Znaczny wpływ na losy całego świata (innymi słowy: jest lo gracz globalny). Wartość indeksu łącznej siły mocarstwa światowego wynosi 15-20% całkowitej potęgi świata.

Wielkie hhkm siwo lo państwu zdolne wywierać znaczny wpływ- na sytuacje swojego regionu, które jednocześnie ma dość siły na to, by być obecne na arenie globalnej (innymi słowy: jest to mocarstwo regionalne z globalnymi interesami) Wartość indeksu łącznej siły wielkiego mocarstwa wynosi 10-15% całkowitej potęgi świata.

Mocarstwo regimuihic tu paiisiwu. ktoicgo siła pozwala wywierać znaczny wpływ na losy regionu. Wartość indeksu łącznej siły mocarstwa regionalnego wynosi 5-10% całej potęgi świata¹'¹ •

Klasyfikacja mocarstw to ciekawe zagadnienie samo w sobie, ale brak tu nuci w.a na jego bliższe rozpatrzenie.

0.5 Modele essKalacJI/deesKdiaoji

bskulację rozumianą jako podwyższanie poziomu napięcia polityczno militarnego (przez wzrost wydatków' wojskowych, nakręcanie spirali /bro jcń. wyolbrzymianie sprzeczności interesów czy też ideologizację stosunków

1

Zoh » wnw «i

" Pot. W. M (M"NktMnii t dc. cyt. i SI?.