6307877571

O możliwości antycypacji w stosunkach międzynarodowych 235

zmianę w postawach ludzi. Przykładem tego rodzaju prognoz są następstwa raportów Klubu Rzymskiego, które rozbudziły wśród ludzi świadomość ekologiczną.

Współczesna prognostyka

W prognostyce początków XXI wieku miejsce biernego oczekiwania na przyszłość zajęły próby jej aktywnego kształtowania. Różnica ta jest łatwa do uchwycenia w języku angielskim, który rozróżnia słowo forecast, czyli po polsku - prognozowanie czegoś, na co nie mamy bezpośredniego wpływu (na przykład prognoza pogody), od wyrazu foresight - oznaczającego przewidywanie procesów, na które możemy mieć wpływ. Obecnie naukowców studiujących przyszłość łączy wiele cech wspólnych z planistami, tzn. na przykład w procesie badań typy foresight prognosta zakłada aktywne wspieranie pożądanej wizji przyszłości¹⁴. Przyjęcie takiej perspektywy koresponduje z założeniami, na jakich ufundowane są rosnące w siłę postpozytywistyczne teorie krytyczne, gdzie treść prawdy może być ustalana w sposób deliberatywny; na przykład stosowana w trakcie foresightu metoda delphi zakłada wielokrotne zadanie za pomocą ankiety pytań dużej liczbie badaczy. Proces ten jest powtarzany aż do momentu osiągnięcia konsensu w kwestii dotyczącej wizji przyszłości.

Takie deliberatywne ustalanie prawdy jest obecne również w większości innych heurystycznych technik prognostycznych, w tym powszechnie stosowanej metodzie scenariuszowej. John A. Vasquez wskazując na rodowód postmodernizmu, tkwiący w badaniach literaturoznawczych, zauważa, że podejście to dobrze czuje się w świecie fikcji (literackiej). A metoda scenariuszowa to właśnie nic innego, jak zajęcie, mające na celu stworzenie możliwie wiarygodnego obrazu fikcyjnego świata¹⁵. Obecnie metoda ta zdobywa coraz większą popularność¹⁶.

Scenariusze służą: uniknięciu sytuacji zaskoczenia; podważeniu obowiązującego wyobrażenia na temat przyszłości; rozpoznaniu potencjalnych zwiastunów zmiany; oszacowaniu, jak różne strategie sprawdzają się w alternatywnych okolicznościach; lepszemu zrozumieniu teraźniejszości; identyfikacji przewidywalnych elementów; identyfikacji możliwych i korzystnych (plausible) dróg ku przyszłości oraz zwiększeniu świadomości odmiennych spojrzeń na rzeczywistość¹⁷.

¹⁴    Na temat metody foresight, zob. K. Borodko, Foresight w zarządzaniu strategicznym, Warszawa 2009; L.J. Jasiński, Myślenie perspektywiczne. Uwarunkowania badania przyszłości typu foresight, Warszawa 2007. W Polsce przykładem badania przyszłości przy pomocy tego podejścia jest przygotowany pod kierunkiem Michała Kleibera, przewodniczącego Komitetu Prognoz PAN „Polska 2000 Plus”, Narodowy program foresight „Polska 2020”, dostępny na stronie http://www.ippt.gov.pl/foresight/foresight-narodowy.html [pobrano: 4.09.2010].

¹⁵    J.A. Vasquez, The Post-Positivist Debate: Reconstructing Scientific Enąuiry and International Relations Theory After Enlightenments Fali, [w:] K. Booth, S. Smith, International Relations Theory Today, Oxford 1995, s. 224.

¹⁶    Zob. np. scenariusze opracowywane przez World Economic Forum, http://www.weforum.org/en/ini-tiadves/Scenarios/index.htm [pobrano: 4.09.2010].

¹⁷    A. Kahane, The Mont Fleur Scenarios. What will South Africa be likein theyear 2002?, „Deeper News” 1992, vol 7, no 1, s. 8, http://www.gbn.com/articles/pdfs/gbn_montfleur%20scenarios.pdf [pobrano: