1109144873

17

1. Pojęcia i kategorie stosunków międzynarodowych

rozwiązań możliwych do przyjęcia dla każdej ze stron i każdej z nich przynoszących korzyści [Bieleń 2010: 26].

Międzynarodowe stosunki gospodarcze (zwane także ekonomicznymi) to

dziedzina stosunków międzynarodowych, która odnosi się do sfery materialnej, czyli międzynarodowej wymiany dóbr, usług i czynników produkcji.

W ujęciu Adama Budnikowskiego międzynarodowe stosunki gospodarcze zajmują się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów i usług, przepływani finansowymi i ruchem czynników produkcji [Budnikowski 2003: 29]. Natomiast według M. Guzka mają na celu wyjaśnienie prawidłowości i mechanizmów współpracy międzynarodowej, zwłaszcza handlu oraz przepływu kapitału i siły roboczej [Guzek 2001: 13]. Mówiąc zatem o międzynarodowych stosunkach gospodarczych myśli się o przepływie produktów, usług, technologii i środków finansowych między różnymi krajami lub grupami krajów. Międzynarodowe stosunki gospodarcze przybierają głównie formę współpracy, ale możliwe są również formy walki (m.in. wojna gospodarcza, embargo, wysokie cła). Współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze charakteryzuje jednak zdecydowana przewaga interakcji ukierunkowanych na współpracę. Przejawia się to w wypracowywaniu przez państwa norm, instytucji i procedur rozwiązywania sporów.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze mają ściśle określony i dający się zidentyfikować zakres podmiotowy (państwa, międzynarodowe organizacje gospodarcze, przedsiębiorstwa międzynarodowe, banki, osoby fizyczne) i przedmiotowy obejmujący wszystkie zjawiska i procesy zachodzące w gospodarce światowej. Mają one przede wszystkim charakter stosunków międzypaństwowych, ponieważ wynika to z prymatu gospodarki narodowej nad gospodarką światową. Stosunki między nimi stwarzają ramy funkcjonalno-organizacyjne dla stosunków z innymi podmiotami, np. bankami, organizacjami i przedsiębiorstwami międzynarodowymi, oraz stosunków między innymi niż państwo podmiotami, np. stosunki między bankami czy przedsiębiorstwami międzynarodowymi [Haliżak 2006: 222, 224].

Międzynarodowe stosunki wojskowe (militarne) obejmują przede wszystkim wszelkie formy współpracy wojskowej między państwami. Ich głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom tych stosunków (tworzenie sojuszy militarnych). Międzynarodowe stosunki wojskowe mogą przyjąć również formę walki zbrojnej (konflikt zbrojny, wojna).

Międzynarodowe stosunki międzyspołeczne można rozumieć jako ponad-graniczne przemieszczanie się osób oraz bezpośrednie i pośrednie oddziaływania, których przedmiotem są szeroko rozumiana kultura, informacja i inne dziedziny życia społecznego. Zależą one zarówno od wewnętrznych i międzynarodowych uwarunkowań politycznych, jak i poziomu ekonomicznego państw i mechanizmów rządzących ich gospodarką. Na intensywność międzynarodowych stosunków międzyspołecznych wpływają demokratyczne formy rządzenia, pluralizm światopoglądowy, respektowanie potrzeb społecznych, umów międzynarodowych i zobowiązań pozatraktatowych. Sprzyja im również współpraca polityczna i ekonomiczna, szczególnie zaś integracja regionalna. Natomiast napięcia i lokalne konflikty nie tylko utrudniają czy wręcz uniemożliwiają wymianę kulturalną,