1109144875

19

1. Pojęcia i kategorie stosunków międzynarodowych

•    wewnętrzne - odzwierciedlają system wewnątrzpaństwowych interesów społecznych w stosunku do międzynarodowego środowiska państwa, a szczególnie jego racje stanu,

•    zewnętrzne - odzwierciedlające wpływ środowiska międzynarodowego państwa na jego politykę [Zięba 2004: 9-28].

Tabela 1.1. Wyznaczniki polityki zagranicznej państwa

Wewnętrzne	Zewnętrzne
Obiektywne 1.    Środowisko geograficzne państwa 2.    Potencjał ludnościowy 3.    Potencjał gospodarczy i naukowo--techniczny 4.    System społeczno-polityczny	Obiektywne 1.    Ewolucja najbliższego danemu państwu środowiska międzynarodowego 2.    Pozycja państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych 3.    Struktura i zasięg umownych powiązań międzynarodowych państwa oraz obowiązujące prawo międzynarodowe
Subiektywne 1.    Percepcja środowiska międzynarodowego przez własne społeczeństwo i państwo oraz postawy społeczne wobec innych państw i narodów 2.    Koncepcje polityki zagranicznej 3.    Jakość oraz aktywność własnej służby i dyplomacji	Subiektywne 1.    Międzynarodowa percepcja danego państwa i narodu oraz oczekiwania i wymagania stawiane danemu państwu przez inne państwa 2.    Koncepcje polityki zagranicznej innych państw 3.    Jakość oraz aktywność służby zagranicznej i dyplomacji innych państw

Źródło: Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa, red. R. Zięba, 2004:13.

Interesy państwa są podstawą jego polityki zagranicznej. W klasyfikacji interesów narodowych zasadniczym jest podział na interesy żywotne (podstawowe) i drugorzędne. Interesy żywotne to: zachowanie suwerenności, integralności terytorialnej, prawo do wytyczania kierunków rozwoju. Interesy drugorzędne (np. interesy gospodarcze, problemy ochrony własnych obywateli za granicą) nie powodują uczucia przymusu walki o ich realizację, nie wykluczają jej, ale też dopuszczają możliwość przetargów i kompromisów [Stefanowicz 1996: 56].

Ogólnym celem polityki zagranicznej jest zatem świadome i systematyczne działanie oraz dążenie państwa do adaptacji środowiska międzynarodowego do własnych potrzeb i interesów. O ile jednak interesy wyrażają oczekiwania wewnętrzne państwa lub jego grup, o tyle w polityce zagranicznej są związane z jego działaniem w środowisku międzynarodowym. Cele polityki zagranicznej muszą być jasno i precyzyjnie sformułowane, a także zawierać wskazówki odnośnie do sposobu ich realizacji [Cziomer 2005:129-130]. W nauce polskiej przyjęła się typologia zaproponowana przez Józefa Kukułkę w zakresie podstawowych celów polityki zagranicznej państwa, do których zaliczył: a) zapewnienie bezpieczeństwa, b) wzrost jego siły, c) wzrost pozycji międzynarodowej.