89629 skanuj0036

04 J M0łody prognozowania stosunków międzyton ulowych

3.2. Rodzaje prognoz

Klasyfikacja prognoz wymaga zastosowania rozmaitych kryteriów. Z punktu widzenia potrzeb niniejszego wykładu do najważniejszych kryteriów klasyfikacyjnych prognoz przydatnych w badaniach stosunków międzynarodowych moż- j na zaliczyć:

•    horyzont czasowy;

•    funkcje;

•    charakter prognozowanych zjawisk;

•    cel;

•    dziedzinę (zasięg);

•    możliwość wpływu na przyszłe wydarzenia.

Ze względu na horyzont czasowy prognozy możemy mówić o prognozach j krótkoterminowych, średnioterminowych oraz długoterminowych. Do listy tej ! można ewentualnie dodać prognozy perspektywiczne, obejmujące bardzo długi i okres. Jest zrozumiałe, że pojęcie długiego czy krótkiego okresu zależy w dużej mierze od dziedziny prognozowania (np. długoterminowa prognoza pogody nie i pokrywa się czasowo z długoterminową prognozą kształtowania się ważnych^ zjawisk ze sfery stosunków międzynarodowych). Z punktu widzenia badania sto-; sunków międzynarodowych można orientacyjnie określić horyzonty czasowe dla poszczególnych prognoz: krótkoterminowe (do I roku): średnioterminowe (2-5 lat); długoterminowe (10-20 lat); perspektyw iczne (30-50 lat). Dalsze wydłużanie horyzontu prognozy w dziedzinie stosunków międzynarodowych nie rokuje osiągnięcia choćby minimum wiarygodności.

Uwzględniając kryterium funkcji spełnianych przez prognozy, można jc po- v dzielić na trzy rodząjc:

•    prognozy taktyczne;

•    prognozy operacyjne;

•    prognozy strategiczne.

Prognozy taktyczne są prognozami krótkoterminowymi, przeznaczonymi do • zaspokajania bieżących potrzeb ośrodków decyzyjnych, zwłaszcza organów wy- { konawczyclt (głównie rządu jako całości, ale też poszczególnych ministerstw | i agend, ze szczególnym uwzględnieniem Ministerstwa Spraw Zagranicznych). ^ Prognozy tc obejmują też raczej wąskie dziedziny i zagadnienia.

Prognozy operacyjne (z reguły średnioterminowe) pełnią podobną funkcję co ! prognoz)' taktyczne, ale wprowadzają szerszą perspektywę czasową, bądź większy stopień agregacji wyników, bądź jedno i drugie.

Prognozy strategiczne (z reguły długoterminowe), zwane również prognozami rozpoznawczymi, służą przede wszystkim podejmowaniu długofalowych decyzji. w spółtw orząc szeroką bazę informacyjną, na którą składają się informacje z różnych źródeł o wysokim stopniu przetworzenia.

Zastosowanie kryterium charakteru prognozowanych zjawisk prowadzi do uproszczonego podziału na:

•    prognozy ilościowe;

•    prognozy jakościowe.

Prognozy ilościowe dotyczą zjawisk zc sfery stosunków międzynarodowych o charakterze ilościowym. Mogą to być prognozy demograficzne, prognozy dotyczące stosunków sił między jednostkami politycznymi, prognozy wzrostu go-tptnlarc/ego. prognozy kształtowania się wydatków wojskowych itp.

Prognozy jakościowe odnoszą się do zjawisk typu jakościowego. W badaniu stosunków międzynarodowych są niezwykle ważne i chyba najczęściej stosowane Prawdopodobnie są też łatwiejsze do sporządzenia niż prognozy ilościowe. Prognozami jakościowymi są np. prognozy odnoszące się do kierunków ewolucji stosunków' międzynarodowych i ich charakteru w przyszłości. Przewidywania tego typu mogą określać charakter przyszłych jednostek politycznych, konfliktów, rozwiązań gospodarczych i politycznych itd.

/c względu na cel prognozy można podzielić na:

•    prognozy badawcze;

•    prognozy ostrzegawcze;

•    prognozy normatywne¹*.

Iladawezymi nazywa się te prognozy, których zadaniem jest wszechstronna rozpoznanie przyszłości i ukazanie widu możliwych jej wersji”. Głównym za daniem prognoz badawczych jest pobudzanie do podejmowania działań w u«» lunku do zmiennych.

Prognozy, których zadaniem jest ostrzeżenie odbiorcy prognozy przed nadc)4 ciem niepożądanych wydarzeń, co pozwala na podjęcie akcji zapobiegawcze),

m prognozami ostrzegawczymi.

Prognozami normatywnymi są nazywane takie prognozy, których podstawowym zadaniem jest ułatwienie dokonania wyboru potrzeb i przyszłych celów wraz z ogólnym określeniem zadań i środków¹⁴.

Ze względu na dziedzinę (zasięg) można wyróżnić:

•    prognozy opierające się na odwzorowaniu makroskopowym (ogólnym, całościowym);

•    prognozy opierające się na odwzorowaniu mezo- i mikroskopowym (sektorowym i jednostkowym).

Prognozy makroskopowe starają się opisywać zjawiska i wydarzenia odnoszące się bądź do całego świata (ze względu na postępy globalizacji rola takich prognoz będzie rosła), bądź do kontynentów. Prognozy mezoskopowc i mikroskopowe za przedmiot badań mogą przyjmować wybrane rodzaje działalności (np zbrojenia, badania naukowe, rozwój technologii) albo jednostki polityczne, regiony gospodarcze czy przedsiębiorstwa międzynarodowe.

Sporządzający prognozę (szeroko rozumiany podmiot podejmujący decyzję) może mieć jakiś wpływ na prognozowane zjawiska lub go nie mieć. Aktywne oddziaływanie na prognozowane zjawisko powoduje zmianę prawdopodobieństw stanów' świata zcw’nętrzncgo. Działania takie prowadzi się z reguły po lo,

" Por. E. Nowak (red.), Prognozommie goipodtmtt, Metody, modele, zairoaotnitM, pnykkh ,h. A gem ja Wydawnicza Placet, Wm/awj 1098, i. 13.

¹¹ Por. M. CieUak (red.), Progmjtmumir nm/todiirtir, d/. cyt., a. 23.

" Por I'. Nowak (rod.), PmgwwmwM# giuilz. cyt., a. 13.

L_