88859 skanuj0086

164 6. Modeh układu stosunków mtędrynarodowych..

między polaryzacją a stabilnością, ale przytaczane opinie i argumenty dalekie były od jednomyślności⁴.

W teorii stosunków międzynarodowych polaryzacja odnosi się do rozkładu putęgi (siły. mocy) jednostek politycznych w pr/esuzeni w danym momencie czasowym, innymi słowy - do struktury systemu. Przez strukturą systemu tort zumiemy rozmieszczenie energii i substancji w przestrzeni i czasie. Zdaniem Ch. Oonma. strukturę systemu można uznać za klucz do zrozumienia polily-ki między narodowej¹'. Z kolei każdy l>p struktury charakteryzuje się pewnym poziomem stabilności niestabilności. \zn. kierującym się raczej w stronę wojny lub raczej w stronę pokoju.

Najprościej ujmując Ina poziomic uimiuiuiiij. struktura obejmuje aktorfapj systemu głównych lub wielkich potęg, ich potęgę względną, ich role systemown zakres polaryzacji (ideologicznej, ale też strukturalnej), naturę i zasięg zwią/ ków sojuszniczych oraz naturę norm i kodów zachowali rządzących, które konstytuują panujący reżim międzynarodowy . Rozważania te formują podłoże ocifc ; czy dany typ systemu bardziej lub mniej sprzyja stabilności, czy polityczną MH bilność zapew nia natura zmiun) w strukturze systemowej¹¹.

Autorzy określali strukturę systemu jako ..podział możliwości", ..udziały ¹y» icmowe" i ..potęgę względną". Polaryzację mierzy się najczęściej oszacowaniem liczby państw w świecie, które w porównaniu z innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych w ydają się szczególnie potężne¹³.

Wyjaśnijmy nn początku, że wszelkie siany fizy czne można rozważać dwojako: z cnergomaterialnego punktu widzenia, tj. jako stany określone pod względem ilości energii i masy (ilości substancji), oraz ze strukturalnego punktu wi dzenia. tj. jako stany określone pod względem struktury; czyli rozmieszczenia energii i substancji w przestrzeni i czasie Jeżeli system ma wykonać określoną pracę, to jest do tego potrzebny proces roboczy- polegający na przepływie określonej ilości energii lub substancji, czyli na zmianach energomaterialnych W procesie sterowniczym natomiast chodzi o takie zmiany strukturalne systemu sterującego, by zapewniło to pożądane zmiany strukturalne systemu sterowanego. dzięki którym będzie się mógł toczyć proces roboczy. W procesie robo¹! czym polegającym na zmianach energomaterialnych istotne jest występowąmc «il wywołujących określone stany fizyczne. W procesie sterowniczym natomiast.

polegającym iw zmianach strukturalnych, istotne jcsl występowanie różnic między określonymi stanami fizycznymi.

Każdą jednostkę polityc/.nii można rozpatrywać jako system, tzn. jako przetwornik energii w czasie charakteryzuje ją więc określona moc. Nic jest to jednakże moc znana z tradycyjnej fizyki z uwagi na społeczny charakter jednostki politycznej można mówić o mocy socjologicznej, przy czym „moc socjologiczna jcsl równoważna mocy fizycznej w dosłownym znaczeniu"¹⁴.

Także każdy system gospodarczy można rozpatrywać jako system złożony z podsystemu stertującego i podsystemu sterowanego. Kiedyś wybitny ekonomi* ■ta węgierski Janos Komai użył nieco innej terminologii, wyróżni! mianowicie dwa rodzaje procesów odbywających się w gospodarce realne i regulacyjne'V Innymi słowy - w systemie gospodarczym można wyróżnić sferę realną oraz sferę regulacyjną. W pierwszej przebiegają procesy energomtuerialne, w drugiej ■ informacyjne.

Realnymi procesami systemu gospodarczego są proces) materialne, fizyc/nc Należą do nich produkcja (łącznic z transportem, magazynowaniem, usługami materialnymi itd.), konsumpcja i obrót. Procesami regulacyjnymi systemu gospodarczego są procesy myślowe. Należy do nich postrzeganie, przekazywanie i przetwarzanie informacji, przygotowywanie i podejmowanie decyzji¹*. •

Na podobnej zasadzie można jx>dzielić system obronny, wyróżniając w nim podsystem sterujący (kierowania) i sterowany (wykonawczy). W skład piciwoa-go podsystemu wchodzą organy władzy ustawodawczej i wykonawczej, drugi składa się z dwóch podsystemów: militarnego i pozamilitarnego. W podsystemie militarnym mamy system sterujący (organy dowodzenia) oraz system sterowany (jednostki orgaoizacyjne sil zbrojnych). W podsystemie pozamilitarnym mamy również podsystem sterujący (organy kierowania ogniwami ochrony ludności i struktur państwa oraz ogniwami gospodarczo-obronnymi) oraz podsystem sterowany (jednostki obrony cyw ilnej, przedsiębiorstwa przemy siu obronnego).

Przed laty A. Rogucki wyróżnił pięć typów polaryzacji':

1.    polaryzacja jednobiegunowa typu „pax tumana” (absolutna dominacja polityczna, militarna, ekonomiczna, techniczna i kulturowa);

2.    polaryzacja dwubiegunowa w warunkach binarnego podziału ideologicznego świata:

i. polaryzacjacztcrobicgunuwa(grupowaniesię państw .nit zaangażowanych'' w bloki oraz kształtowanie się programów polaryzacji odśrodkowej);

4. polaryzacja wielobiegunowa (odśrodkowa w wyniku ukształtowania się większej liczby potencjałów równorzędnych);

? polaryzacja „gniazdowa" (lokalna, głównie w skali kontynentów).

•M Mjab.    tli _tyi..» 161 Zuc mciaj. \l Suki. fuJtkmypotf-

sv«mmm i /MftuwW. di cyt.» 102- lob.

" Por. J. Koniu.    lama i»N>nn gospodanm^k Aumatl Aadbai, PWN,

Warszawa 1973.

“ Por. lamio,» 6*

"Por.A    lbł*tomi+lo'pi*mtłalrm . ,d/ cyl.a *>

1

O polaryzacji» wmiiiiaIi mię\i/ > imimiuo >.Ii /»¹>. ;«« iii • J. L Ki), J. O. Singer. .Mmadjl i¹i, iumwHirtiiioi>0fi>v\\ei'<n theintermuionalsysu/n. „Sueiological Mcthuds aiul Research" 1973,' i. I, nr 4: J. Patrick. M. Brcchcr. Stabl/liy and polar i ty: Sen\-ptuhs for lnquiry, .Journal ofPeatr Keseareh'¹ 1988. l 25. ni I; E. D. Mamlktd. ComtniruiHMt. potann orniihe .tninbutum ofpowtp^. ..ImcmatiunalStudioQuartcrly" I993.t37.nr I;S.Bklcfl.PoUtrynnjawpmktyeeitwrt/MuMf iót»    po U nofnUrintouMcf,\v<:) Historio, polityka, stosunki miifiisynankkm$

i książka na 65-lecic pruł'. Józefo Kukułko. Elipsa, Warszawa 1994, i 33-43.

Por. Ch. F. Donn, System In Crlsts: New Intperalńes o/highttotiUcs ot leniwy i end. ( ¹m-hkge Uni rauty Pm¹ 1991. ¹. 2.

¹¹ Por. (omie. s. 2.

" Por. B. O. ManMicki,«i>m tnuauon polartpmtl..., «i« v>l, a. 106,

" Par. M Ma/iir, ,/nkait tono toffi¹ tafatmu U. WN I, Warszawa 1970, ■, 34.