67910 ScanImage019 (5)

i

43

II. W DOBIE KSZTAŁTOWANIA WSPÓLNOT TERYTORIALNYCH (VI-VIII W.)

II.I. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE I WEWNĘTRZNE

W skali europejskiej VI wiek oznacza! schyłek okresu Wielkich Wędrówek Ludów, zaś na północnym wschodzie kontynentu zaznaczył sie jako początek wielkich przemian osadniczo-gospodarczych i społeczno -kulturowych.

Całkowicie zmieniona sytuacja polityczna w Europie zachodniej, wewnętrzne niepokoje i zniszczenia na Półwyspie Skandynawskim, kazały jego mieszkańcom zwrócić uwagę na wschód (B. Nerman, 1929, s. 7n; Latwiji 1974, s. 133 n). Jako pierwsi wyruszyli Swewowie w stronę Wysp Alandz-kich, skąd przez Zatokę Botnicką dotarli do zachodniej Finlandii. Dla mieszkańców Półwyspu Skandynawskiego była to, już dawno przetarta trasa żeglugi morskiej, użytkowana od wieków bardziej lub mniej intensywnie. Mniej spenetrowany szlak wiódł w głąb Zatoki Fińskiej, skąd Newą można było dotrzeć bez trudu do jeziora Ładoga i dalej Wołchowem na południe do jeziora Ilmeń. W VI i VII w. była to droga niezwykle uciążliwi i nie rokowała doraźnych korzyści wobec braku wzdłuż niej ludnych i bogatych siedlisk, z wyjątkiem niewielkiego odcinka zachodniej częśc pobrzeża estońskiego. Znacznie atrakcyjniejszy był rejs w kierunku ekS' ponowanego geograficznie Półwyspu Kurskiego z ustabilizowanym osadnictwem i rozwiniętą gospodarką hodowlano-uprawową. Tu od wieków krzyżowały się szlaki wędrówek morskich Swewów i Duńczyków, o czy® informował w swej relacji Rimbert podkreślając, iż tamtejszy lud Kuró^ „niegdyś podlegał władzy Swewów” (Rimbert, 1961, cap. 30, s. 94). Archeologicznym świadectwem prawdziwości tych słów jest zespół osadniczy powstały około 650 r. w Grobinie, u ujścia Lipawy, identyfikowany z opis*' nym przez Rimberta grodem w Seeburgu (M. Ebert, 1913, s. 495-559! B. Nerman, 1958, s. 85 n). Interesująca trasa żeglugi wiodła także w gl^ Zatoki Ryskiej do ujścia Dźwiny, gdzie od wieków, wzdłuż jej brzcgÓ^w rozwijały swą gospodarkę i kulturę zachodniofińskic grupy ludności U*" skiej. (ryc. 10).

Skandynawowie zainteresowani ziemiami leżącymi na pobrzeżach Zatok Ryskiej, Fińskiej i Botnickiej nie od razu dostarczyli światu informacji ⁰ ludach i krajach tej części Europy. Sami zresztą posiadali niewiele wiado-®ości, prócz koniecznych przy podejmowaniu kolejnych wypraw wskazó-^Wck, by trafić ponownie do upatrzonego miejsca. Możemy jedynie domyślać ^ę. że w VI w. prawdziwa zapewne była sytuacja podana przez Jordanesa dla ^sów o sto lat wcześniejszych (E. Zwolski, 1984, s. 111). Wśród ludów Północy, pokonanych rzekomo przez króla gockiego Hermanaryka i zmu-^sz°nych do płacenia daniny, wymienił dwa zespoły ludności identyfikowane ^ konstruowanych hipotezach naukowych z Finami Zachodnimi - Thiudos ^nQunxis i Vasinabroncas. Pierwszy miałby oznaczać Finów w ziemi Aunus, fińsku Aunuksen-maa, czyli kraj Aunuksen i obejmować ludy osiadłe po ^u stronach Zatoki Fińskiej. W czasach między IX a XI wiekiem, nazwa ^uksen-maa odnoszona była do wspólnot osadniczych Finów Zachodnich, °kovvanych na obszarze rozciągającym się między jeziorami Ładoga i One-^ga’ ^yli w obrębie Ziemi Ołonieckiej. Warto przy tym wspomnieć, żc rzeka