68643 P1190048 (2)

o religii, religioznawstwa. Musimy więc odróżniać np. teogonię religijną (czyli religijne koncepcje pochodzenia bogów) od naukowych teorii powstania pojęcia Boga. Nauka o religii -— religioznawstwo, nie zajmuje się samym Bogiem jako „bytem rzeczywiście istniejącym”, „bytem realnym” (jak chce teologia), lecz ludzkimi wyobrażeniami o bogach. Przedmiotem religioznawstwa nie jest więc Bóg — jak w teologii — lecz ludzka wiara w bogów. Religioznawstwo stara się ujawnić te warunki społeczno-ekonomiczne, polityczne, kulturalne i poznawcze, które przyczyniły się do powstania rozwoju i utrzymywania się idei, pojęcia Boga. Wynika stąd, że religioznawstwo nie zajmuje się budowaniem „dowodów” ani istnienia Boga (lub bogów), czemu tak wiele miejsca poświęca się w podręcznikach teologii, ani też — co trzeba także szczególnie mocno podkreślić — jego nieistnienia, co z kolei stanowi często przedmiot znacznego wysiłku początkujących ateistów. Nie można jednak powiedzieć, że religioznawcę, szczególnie marksistowskiego, zupełnie nie obchodzą katolickie „dowody” istnienia Boga; jako naukowiec musi się on zainteresować pochodzeniem, rozwojem i zasadnością logiczną oraz merytoryczną tych „dowodów” ^ł.

Zatrzymajmy się teraz nad nazwą boga w różnych językach. Polskie „bóg” oraz inne nazwy słowiańskie: rosyjskie boh, serbskie bogu, czeskie buh itp., wywodzą się ze staroirańskiego baga, które — podobnie jak

< Interesującym lit _tą problematyką polecamy pracą W. Kozłowskiego Dowodu Istnienia Bona, Warszawa 1960, „Iskry**, oraz rozwalania L. Kolak owi kiego w Wykładach o filozof U średniowiecznej. Warszawa 1956, PWN, s. OS—53 („(Mitologiczny dowód" iw. Anzelma z Aosty) 1 s. M—95 (słynne qulnquc Warurn Tomasza z Akwinu). Z prac katolickich najpowabniejsza to: 2-tomowe dzieło ks. K. Kłó-saka. W poszukiwaniu McrtoszoJ Przyczyny. Warszawa IMS. 1997, Paz. oraz Teodieta ks. W. Grana ta, Poznań 1960, „Pallotttnum", cs. I. rozdz. III—VII (20 nowszych „dowodów" Istnienia Boga).

staroindyjskie bhaga — pochodzi od praindoeuropej-skiego rdzenia bhag („nadzielać”) *. Zarówno baga, jak i bhaga oznaczały zrazu dobrobyt, bogactwo, szczęście, a później dawcę, rozdzielcę tych dóbr ^{1 2 3}. Pokrewieństwo nazwy „bóg” z wyrazami oznaczającymi dobrobyt, szczęście zachowało się do dziś, np. w wyrazach: bogaty, bogactwo, bogacić, zboże (przypomnijmy sobie nazwę „bożek”) oraz w wyrazach negujących te pojęcia, jak np. niebożę, ubogi. Nazwy typu „bóg” miały już od dawna znaczenie sakralne, oznaczały one nie tylko świeckie bogactwo lub władzę (awestyjskie bagho — władca), ale i bóstwo. W staroindyjskim panteonie spotykamy np. bóstwo Bhaga („Rozdzielca”); jest to jeden z synów Adityi, przy czym nazwa tego bóstwa była zarazem ogólną nazwą boga u części plemienia Ariów ^{4 5 6 7}.

Łacińska nazwa boga — deus — dała początek nazwom boga w językach romańskich, jak np. włoskiemu dio, hiszpańskiemu dios, portugalskiemu diaz czy francuskiemu dieu. Etymologia nazwy deus, podobnie jak greckiej nazwy boga — theos — jest do dziś przedmiotem sporów; większość badaczy wywodzi ją od praindoeuropejskiego deivos (niebo, świetlisty) *, od którego pochodzi też sanskryckie devas, staroirańskie

97

1

a zob. np. A. O. Preobrnżensktj: Etlmologlczetkij alotoor nwkago

2

iatpka. Moskwa 1959, wyd. 2. t. I. s. 71.

3

a Zob. Wiatka Encyklopedia PommcHm PWN. Warszawa 19S9L ł. 1. s. 99.

4

Zob. C. Regamey: Dia Hellpionon Indian*, w zbiorze: ..Cbrfstus

5

und dla Rellglonen dar Erde" (CHRE). Wian 1999. wyd. X. t. Ul. a. R oraz W. Koppers: Dar Schlckaal da* Gotlespedanfcen* in don Raił-glonen Indian*, tamże, t. IX. B. *90.

6

* Zob. W. Hnwers: Dia Rellpion dar Or-łndopamtanan on Ltchte dar Spracho. CHRE. t. U, s. 707—715, 74*—74*. oraz J. Ołrsbskl l i. So-farawiet: Gramatyka historyczna Mzyka HcWdltm. Warszawa MM. «. 47. 98, 1».

7

— Trąd* wiarmad...