69128 P1080424

Wesołe pobrzękiwanie

Janczary, duże i małe

kA ■,

-

<1

Wy*'IA-n MS"'

<k>

te

%^'K

A

' Najstarsze janczary pochodzą z około XII w. p.n.e. Znaleziono je w Loeristan. Odlane są z brązu i mają kształt owocu granatu, co wskazywałoby na pierwotne pochodzenie instrumentu - grzechotki, czyli podpatrzone w przyrodzie wyschnięte torebki nasienne _fJ i owocowe. Być może był to również powód późniejszego dopatrywania się związków

a,;

I owuuuwc.    —    ₍    :WS

tych dzwoneczków z płodnością. Rzymianie na przykład zawieszali janczary na statuetkach

boga płodności Priapa.

1n lołifttt, kuutdm, Wit

czy nosiła je przyszyte do ubrania, czy jako kolczyk?

Wielkie odlewane janczary, odnalezione pod ziemią w Amsterdamie, pochodzą z uprzęży końskiej fil. 86). Mniejsze janczary mogły należeć albo do grzechotek dziecięcych, do kostiumów karnawałowych lub do pasków z dzwonkami. Te ostatnie pojawiały się często podczas korowodów

We wczesnym średniowieczu dzwoneczki mocowano jako dzwoniące ornamenty na ubraniach lub janczary na uprzęży końskiej; każdemu ruchowi towarzyszyło więc wesołe pobrzękiwanie, z daleka zapowiadające przybycie osoby je noszącej. Równocześnie janczary pełniły rolę amuletu, mającego chronić przed złymi duchami. Wychodzimy z założenia, że funkcja ta w późnym średniowieczu stopniowo traciła znaczenie. Janczary z grobu zamkowego w Eindhover fil. 85) mocowane były prawdopodobnie do nogi sokoła, aby umożliwić sprawdzanie jego położenia.

W XIV wieku w wysokich kręgach społecznych panowała moda na noszenie złotych janczarów przy uroczystych okazjach na ubraniach, jak widać to na portrecie zaręczynowym Lysbeth van Duvenvoorde z 1430 roku (II. J7j.

W Utrechcie znaleziono takie bogato zdobione złote janczary, datowane na XVI lub XVII wiek, Osoba, która je nosiła, straciła dzwoneczki, ponieważ wpadły one między kafelki pieca. Powstaje jednak pytanie, karnawałowych jako atrybut noszony podczas tańczenia przy arabesce lub angielskiej wariacji na jej temat. Pasek z dzwonkami zakładano na łydki, a czasem na przeguby rąk. Arabeska to wirujący taniec, z wieloma podskokami. Dlatego smutny to widok na obrazie Bruegla Walka karnawału z postem z roku 1559, gdy żebrak na jednej nodze ma zawieszony pasek z dzwoneczkami do arabeski. Istniało mnóstwo wariantów dziecięcych grzechotek z janczarami. Jeżeli były wykonane z materiału nietrwałego, na przykład z drewna, szanse na odnalezień⁰ ich w ziemi są niewielkie. Częściej odnajdywane są dzwoneczki wykonane I metalu lub kości. Był nim na przykład

w#i 50 iprznzłoici