70 71

Kerlinger (2000) wyróżnia dwa rodzaje definicji operacyjnych: mierzone i eksperymentalne. Mierzona definicja operacyjna wskazuje, jak należy mir rzyć zmienną. Na przykład, badający stosunek dogmatyzmu i korzystam,i z mediów mógłby operacyjnie zdefiniować termin dogmatyzm jako wynik osiągnięty przez badanego w 20-punktowej skróconej skali dogmatyzmu Eksperymentalna definicja operacyjna wyjaśnia, w jaki sposób autor badania zmanipulował zmienną. Oczywiście, tego rodzaju definicji używa, się wtedy, kiedy zmienna niezależna jest zdefiniowana w otoczeniu laboratoryjnym. N.i przykład, w studium na temat skutków przemocy w telewizji badacz mógłby manipulować przemocą w mediach, realizując 8-minutowe filmy. Pierwszy film, nazwany „stan przemocy”, mógłby zawierać sceny z walki bokserskiej. Film drugi, nazwany „stan bez przemocy”, mógłby przedstawiać wyścig pływacki. Dodatkowo można by manipulować wiarygodnością źródła przez przypisywanie artykułu na temat zdrowia na zmianę czasopismom „New England Journal of Medicine” i „National Enquirer”.

Definiowanie operacyjne zmiennej zmusza badacza do wyrażenia abstrakcyjnych pojęć konkretnymi terminami. Zdarza się, że po długim bezskutecznym zmaganiu się z zadaniem operacyjnego zdefiniowania kluczowej zmiennej, dochodzi on do wniosku, że zmienna ta, tak jak została pierwotnie pomyślana, jest zbyt mało precyzyjna i trzeba ją zdefiniować ponownie. Właśnie dlatego, że definicje operacyjne są wyrażone w tak konkretny sposób, mogą one komunikować dokładnie to, co reprezentują użyte w nich terminy. Na przykład, analityk może zdefiniować „wiedzę o polityce” jako liczbę prawidłowych odpowiedzi w 20-punktowym teście typu prawda/fałsz. Chociaż można się sprzeczać o trafność definicji, to jednak nie ma żadnej niejasności co do tego, co zdanie „kobiety mają większą wiedzę o polityce niż mężczyźni” naprawdę znaczy.

I wreszcie ostatnia uwaga. Nie istnieje niezawodna metoda operacyjnego definiowania zmiennej. Żadna definicja operacyjna nie zadowala wszystkich. Badacz musi sam zadecydować, która metoda najlepiej pasuje do danego studium. Liczne artykuły i przykłady, jakie można znaleźć w Internecie, wpisując do wyszukiwarki hasło „operational defmition” (,,definicja operacyjna”) ilustrują różne możliwe do wykorzystania metody.

adania jakościowe i ilościowe

Badania mass mediów, podobnie jak wszelkie inne, mogą być jakościowe i ilościowe. Do badań jakościowych należy wiele metod zbierania danych, takich jak: grupy fokusowe, badania w terenie, wywiady pogłębione czy studia przypadków. We wszystkich tych metodach inne są podejścia do zadawania pytań. Innymi słowy, chociaż badacz przystępuje do realizacji projektu z go-

śćl Proces badawczy

luwym zestawem pytań, dalsze pytania są tworzone tak, jak dyktuje potrze-Im. Zmienne w badaniach jakościowych mogą być mierzone albo określane Ilościowo lub też nie.

W niektórych przypadkach badanie jakościowe ma pewne zalety. Metody pozwalają prowadzącemu badanie widzieć zachowanie badanego w naturalnym otoczeniu, bez sztuczności, jaka często towarzyszy badaniom eksperymental i iym lub ankietowym. Co więcej, techniki jakościowe mogą pomóc analitykowi pogłębić zrozumienie badanego zjawiska. Tak jest zwłaszcza w sytuacji, kiedy zjawisko to nie było badane wcześniej. I wreszcie, metody badań jakościowych są elastyczne i pozwalają badaczowi znaleźć nowe interesujące tematy. Jest mało prawdopodobne, by z kwestionariusza można było uzyskać dane na temat pytań, które nie były zadane, natomiast osoba prowadząca obserwację terenową lub grupę fokusową może odkryć takie aspekty tematu, jakie nie były brane pod uwagę przed rozpoczęciem badań.

Jednak badania jakościowe mają także pewne wady. Po pierwsze, próbki są czasami zbyt małe (bywa, że próbka składa się z jednej osoby), by pozwolić badaczowi na uogólnienie danych poza próbkę dobraną do konkretnego studium. Z tego powodu badania jakościowe są często etapem wstępnym do dalszych badań, a nie fazą finałową projektu. Informacje zebrane metodami badań jakościowych są często używane do przygotowania bardziej rozbudowanej analizy ilościowej, chociaż dane jakościowe mogą być również jedynymi informacjami, jakie są potrzebne w danym studium.

I wreszcie, jeśli badania jakościowe nie zostaną właściwie zaplanowane, projekt może nie dać żadnych wartościowych wyników. Może się wydawać, że badania jakościowe łatwo prowadzić, lecz projekty muszą być starannie przygotowane, by osiągnąć pewność, że skoncentrują się one na zagadnieniach kluczowych. Mimo że książka niniejsza zajmuje się przede wszystkim badaniami ilościowymi, w rozdziale 5 omawiamy też niektóre metody jakościowe.

Badania ilościowe także obejmują kilka metod zbierania danych, takich jak ankiety telefoniczne, pocztowe czy internetowe. W metodach tych używa się pytań statycznych, czyli standardowych - znaczy to, że wszystkim respondentom zadaje się te same pytania.

W przeszłości niektórzy specjaliści twierdzili, że różnice między badaniami jakościowymi i ilościowymi sprowadzają się do dwu kwestii:

1. Badania jakościowe używają mniejszych próbek badanych lub respondentów.

2. Ze względu na małe rozmiary próbek wyników badań jakościowych nie

można uogólniać na całą populację, z której pochodzą te próbki.

Mimo że do niektórych badań jakościowych te dwa punkty mogą się stosować, w wielu innych przypadkach wielkość próbek w badaniach jakościowych i ilościowych może hyć taka sama.

Elementy haduń