70970 P5170246

250 Rozdział 8

Judith Butler, uważana za czołową teoretyczkę, a nawet twórczynię teorii queer (choć w jednym z wywiadów przyznaje, że przypisywanie jej tego autorstwa było dla niej samej zaskoczeniem¹), także nie w pełni zgadza się z popularnym w ramach tej orientacji programem działania. Stanowczo podkreśla, że zachowanie takich podziałów kategorialnych, jak rodzaj kobieta/mężczyzna, czy określeń gej/lesbijka jest polityczną koniecznością - niezależnie od wprowadzania dodatkowo nazwy queer. Dekonstrukcja powyższych terminów nie powinna, jej zdaniem, paraliżować ich przydatności, a jedynie uczynić je bardziej pojemnymi, powinna też pomóc w dostrzeżeniu czyim kosztem i w jakim celu terminy te są stosowane². W artykule Revisiting Bodies and Pleasure [Wracając do ciał i przyjemności] z 1999 roku Butler ustosunkowując się do zastępowania przez Foucaulta w pierwszym tomie Historii seksualności dia-dy płeć/pożądanie [sex/desire] diadą ciała/przyjemności [bo-dies/pleasures] zdecydowanie opowiada się przeciwko eliminowaniu kategorii płci na korzyść seksualności. Twierdzi, że takie posunięcie grozi usunięciem zarówno różnicy płciowej, jak i homoseksualności, co uczyniłoby je w tych ramach niewyrażalnymi. Dostrzega zagrożenia kryjące się w propagowaniu takiego programu przez aktywistów i teoretyków w rodzaju Eve Sedgwick, co obecnie znajduje wyraz w rozpowszechnianiu plakietek „akty, a nie tożsamości” [acts not identities] (liczą się zachowania, a nie krępujące klasyfikacje - gej, queer, itp.). i co tylko wzmacnia separację queers od feministek.

Jeśli pozbawimy się opartego na rodzaju [gender] programu działania, to czym go zastąpimy? — retorycznie pyta Butler. Uważa, że nierezygnowanie z rodzajowego rozróżniania ma zasadnicze znaczenie dla analiz seksualności i władzy, a więc jest niezbędne nie tylko z politycznego punktu widzenia.

CYBERFEMINIZM: CYBORG A CIAŁO

Założenie, iż podstawą podmiotu musi być ciało „z krwi i kości”, może także wydawać się kontrowersyjne wobec pojawienia się nowej odmiany feminizmu końca XX wieku, a mianowicie cyberfeminizmu, któremu teoretyczne początki dała Donna J. Haraway, zoolożka i historyczka nauki, w słynnym już eseju A Manifesto for Cyborgs³. Ukazując niebezpieczeństwa prób „ponownego odwoływania się [reinvent] do natury”, jak i w swej krytyce nauki z pozycji „socjalistycznej” feministki, Haraway nie demonizuje technologii. Jej „antropologia cyborga” może wywierać pewien emancypacyjny wpływ o tyle, o ile narusza i rewiduje utrwalone pojęcia i wyobrażenia. Jej cyborg [cyb(emitic) org(anism)] to istota stworzona z połączenia ciała i techniki⁴. Ma stanąć w poprzek drogi ewentualnym próbom powrotu do natury, nostalgii za „naturalnym” ciałem, ma przeciwstawić się wierze w naturę jako obietnicę wybawienia i wyzwolenia. Zdaniem autorki, cyborg to właściwa propozycja w obliczu faktu, że „maszyny późnego XX wieku uczyniły różnice pomiędzy naturalnym i sztucznym, umysłem i ciałem, czymś całkowicie ambiwalentnym. Nasze maszyny są niepokojąco ożywione, a my sami przerażająco bezwładni”⁵. Cyborgi jako hybrydy organizmów i maszyn i jako „systemy informacyjne, teksty i ergonomicznie kontrolowane systemy, które pracują, pragną i reprodukują się”, są

1

I. Butler, Feminism by any Other Name (interview with Rossi Broi-dotli), „differences”, Summer/Fall 1994, vol. 6, no. 2-3, s. 32.

2

1. Butler, Bodies that Mauer, op. cit., s. 229.

3

   Pierwotnie opublikowanym w Socialist Review 80 - w 1985 roku. a następnie „oficjalnie” umieszczonym w pierwszej z jej trzech dotąd wydanych książek, Simians, Cyborgs, and Women, w 1991 roku.

4

   Termin „cyborg” został zaproponowany przez Manfreda E Clynes i Nathana S. Kline w 1960 roku dla opisu „samoregulujących systemów czlowieko-maszyny” funkcjonujących jako „zintegrowany homeostatyczny układ” (Zob. M.E. Clynes, N.S. Kline, Cyborgs and Space, „Astronautics”, Sept 26-27,1960, s. 27).

5

   D.J. Haraway, Simians, Cyborgs, and Women: The Reinvention of Naturę, New York 1991, s. 194.