69383 skanuj0027 (217)

192 II. OD POCZĄTKÓW — DO UPADKU POWSTANIA

Karmić ją żalem i poić nadzieją,

⁴⁵ Ucieka w góry, do gruzów przylega I stamtąd dawne opowiada czasy.

Tak słowik z ogniem zajętego gmachu Wyleci, chwilę przysiądzie na dachu: Gdy dachy runą, on ucieka w lasy ⁵⁰ I brzmiącą piersią nad zgliszcza i groby Nuci podróżnym piosenkę żałoby.

(WINCENTY NIEMOJOWSK1)

MYŚLI DORYWCZE O ROMANTYCZNOŚCI I ROMANTYKACH [Fragmenty!

Zdaje mi się, że dysputa tocząca się między romantykami i klasykami szłaby daleko regularniej i łatwiej, a przeto, daleko rychlej zbliżyłaby się do swojego końca: gdyby strony zaczęły

w. 51 Warto przypomnieć jeszcze słynne słowa Halbana z zakończenia poematu — o pieśni zachowującej pamięć przeszłości:

Gdzie nie dobiegę, pieśń moja doleci,

Bard dla rycerzy w bitwach, a niewiasta Będzie ją w domu śpiewać, dla swych dzieci;

Będzie ją śpiewać, i kiedyś w przyszłości Z tej pieśni wstanie mściciel naszych kości!

(VI, w. 233-237)

(W. NIEMOJOWSKI], MYŚLI DORYWCZE

Przedruk za pierwodrukiem, anonimową książeczką wydaną w Kaliszu, datowaną: 2 lipca 1830.

Wincenty Niemojowski (1784-1834) — działacz polityczny, poseł na sejm Królestwa Polskiego, przywódca obozu tzw. opozycji kaliskiej. W tej książeczce (autorstwo potwierdza Polski Słownik Biograficzny) polemizuje z niewłaściwym, jak uważa, pojmowaniem romantyzmu przez Niemców i w Polsce. To przykład publikowanych w tym czasie różnych osobliwych propozycji odmiennego rozumienia romantyzmu.

były od obrębnego¹ określenia (definicji), co jest klasyczność, i co jest romantyczność. Takiego określenia nie napotykam nigdzie². O

Nasi romantycy polscy daleko śmielej przystąpili do dzieła. Powiedzieli zaraz z góry, że poezja romantyczna jest to wyższe natchnienie, nie związane żadnymi prawidłami. Podług nich każdy pomysł, każde wyrażenie są dobre, skoro ich poeta w natchnieniu użyje. Za nic przepisy i wzory dobrego smaku. A przed kilką lat czytałem w gazecie polskiej te pamiętne słowa: „że rozsądek rozbraja talizman poezji”³. A zatem, i rozsądek niepotrzebny. Zaprawdę, Dziady, Zamek kaniowski, Maria, i niektóre tym podobne poemata były zapewne według tej doktryny napisane⁴. [...]

Może i my moglibyśmy sobie stworzyć cyklus rycersko-mi-tyczny, na kształt Artusa z jego okrągłym stołem, i Karola W. z jego paladynami⁵; z czasów Bolesławów naszych w XI i XII wieku. Tym sposobem zyskalibyśmy prawdziwą romantyczność polską, narodową; zamiast co nasi pseudoromantycy dotychczas najwięcej czerpają w starych gustach i zabobonach pospólstwa, jakby narodowość nasza polegała na wierze w czary, upiory i strachy. Demonologia nasza wszakże mogłaby wtenczas pomieścić się także obok czynów rycerskich w godniejszej, a na-

1

   obrębny — dokładny, zakreślający wyraźnie granice.

2

   W pominiętym dalej fragmencie znajduje się polemika ze znaczeniem słowa „romantyzm”, jakie wprowadził A. W. Schlegel.

3

   Cytatu nie zlokalizowano.

4

   W części pominiętej m.in. pochwała najnowszej literatury francuskiej i takiego rozumienia romantyczności, jakie zaprezentował Creusć de Lesser (1819), tzn., jak referuje to Niemojowski, utożsamienia romantyzmu z opowieściami o średniowiecznym rycerstwie.

5

   Artus (lub Artur) — postać historyczna z końca V w., osnuty legendą król Celtów, bohater wielu utworów literackich; Karol W[ielki] (panował 768-814) — król Franków i Longobardów, od r. 800 cesarz rzymski. Z jego panowaniem wiąże się Pieśń o Rolandzie, najstarszy i najsłynniejszy francuski epos rycerski, pochodzący prawdopodobnie z XI w.