72190 SNB14136

wbrew jednostce, jej podmiotowości. Niezgodnie, to również amoral*. niesprawiedliwie. Otóż taki scenariusz wychowania wykluczamy z naszyć rozważań, bowiem jest on dyktatem lub drylem wychowawczym lubjego patologią.

Jeżeli przyjmiemy, że proces wychowania prowadzony jest zgodnie : kanonami idei humanizmu, świata wartości i norm moralnych, wówczas proces wychowania nie tylko nie ogranicza wolności jednostki, lecz, jak mawiał Sokrates, wzbogaca ją. Czyni ją duchowo zasobniejszą. W tym sensie i przy takim założeniu wychowanie staje się „osw^fobodzicielem" wolności człowieczej. Wychowanie staje się stymulatorem tejże wolności. Na tym właśnie polega humanizm wychowania, że nie stoi w sprzeczności z wolnością osobistą, nie narusza jej suwerenności. W tym też znaczeniu wielcy myśliciele mówili o duchowych aspektach wychowania. W tym też sensie pedagodzy' mówią, iż wychowanie jest sztuką, umiejętnością najwyższych wartości. W tym właśnie sensie mówi się, iż wychowanie wymaga, jak pisał Wł. Dawid - szczególnego rodzaju po-wołania."'⁸ To powołanie, to szczególne posłannictwo zaświadcza jak dalece trudno jest być dobrym pedagogiem, wychowawcą ludzi. Ta trudność nadaje problematyce rangę filozofii wychowania, która wykracza daleko poza zwykłą technologię codziennego przysposobienia do życia. Stanowi refleksję, a jednocześnie zadumę nad samym człowiekiem, jego istotnością i możliwościami jego kształtowania.³⁰ Nasze rozważania prowadzą więc do wniosku, że wychowanie o obliczu humanistycznym nie krępuje wolności ludzkiej jednostki, lecz ją uduchawia, wzbogaca, czyni zasobniejszą. To kolejny argument dowodzący, jak ważną rolę pełni wychowanie w tyciu ludzkim. Właśnie ta ranga zjawiska wychowania świadczy, iż jest to najgłębsza refleksja filozoficzna nad zagadkami ludzkiej osobowości i ludzkim jestestwem.

4. PEDAGOGIKA KOŃCA XX WIEKU

Spróbujmy na zakończenie naszych rozważań o filozofii wychowania nakreślić bardzo ogólny obraz jej dzisiejszego stanu, panujących w niej tendencji oraz prognoz. Co znamionuje dzisiejszą pedagogikę względem epok dawnych?

Cechą znamienną dzisiejszej pedagogiki jest jej głęboki ogólny stan kryzysowy. Myśl pedagogiczna została dotknięta głębokim kryzysem

JL

ideowym, tak w zakresie teorii jak i praktyki. Ta sytuacja zmusiła pedagogów do usilnych poszukiwań badawczych, mających ostatecznie zażegnać światowy niedowład w zjawiskach wychowawczych. Poszukiwania idą wieloma drogami. To, co charakterystyczne dla pedagogiki końca XX wieku to fakt, że problemy wychowawcze zostały umiędzynarodowione. Takie fenomeny jak: raporty rzymskie, raport Colemana, raport Holmesa potwierdzają, iż kwestie wychowawcze przestały być domeną pojedynczych badaczy czy narodów. Jednak równolegle do ogólnoludzkich wysiłków na rzecz poprawy kondycji myśli pedagogicznej, obserwujemy jej parcelację, jej rozproszenie myśli. Rodzą się na naszych oczach pedagogiki alternatywne, nominalne oraz antypedagogiki. Mają one stanowić wyraz przejawu „demokracji” w wychowaniu. Jednak realizacja tych słusznych idei jest często chybiona. Zamiast wychowania obserwuje się nonszalancję i rozprzężenie. „Wolnomyślicielstwo” na obszarze pedagogiki przerodziło się w anarchizm wychowawczy bądź bezideowy nurt „ruchu młodych” (P. Eisermann). Ostatecznie więc w dzisiejszej pedagogice końca XX wieku istnieje mozaika poglądów i orientacji o bardzo zróżnicowanych programach badawczych i orientacjach pedagogicznych

Autor tej pracy nakreślił zagadnienia wychowawcze jedynie w zarysie. Na wiele kwestii nauka dzisiejsza nie daje jasnych i ostatecznych odpowiedzi. Pewne aspekty wychowawcze rodzą się na naszych oczach. Mam tu na myśli zagadnienia i dewiacje wychowawcze obecne zwłaszcza wśród ludzi młodych. Przejawem tego kryzysu jest stan dezorientacji i zagrożenia u wielu ludzi. Pedagodzy nadal pogrążeni są w gorączkowych poszukiwaniach nad nowymi modelami wychowania i kształcenia. Jednak ich poszukiwania zatrzymują się na poziomie wstępnych prób i koncepcji przygotowawczych.

Kryzysową sytuację w pedagogice usiłuje się zażegnać przez związanie jej z założeniami filozoficznymi. Lecz w tym zakresie zaczynają panować dziwne zwyczaje. Panuje nieodparta pokusa wiązania pedagogiki z takimi kierunkami filozoficznymi, jak egzystencjalizm, personalizm, neotomizm, fenomenologia bądź hermeneutyka. Jak na ironię losu te kierunki filozoficzne mają niewiele wspólnego z fenomenem wychowania. Fenomenologia, która na dobre ugruntowała się na gruncie amerykańskim, ma już niewiele wspólnego z programem badawczym samego E. Husserla. „Mariaż” pedagogiki z fenomenologią jest forsowany za wszelką cenę, toteż i efekty tego są mizerne. Sądzę, że silniejsze związki posiada pedagogika z epoką hellenizmu bądź neohumanizmu aniżeli

129

9 - Filozofia wychowania...