72673 Obraz2 (10)

łania, a nie poprawa porozumienia, gdyż pojęcie porozumienia obarczone jest subiektywizmem, poziom wzajemnego porozumienia jest obiektywnie niesprawdzalny, bezpośrednio nieobser-wowalny. Intencjązaś współdziałania może być realizacja wspólnego przedsięwzięcia łub realizacja celu odrębnego dla każdego z uczestników procesu komunikowania się, takiego jednak, który wymaga jakiejś formy akcji z drugiej strony.

Najważniejsze z punktu widzenia naszej typologii kryterium podziału celów działań komunikacyjnych to kryterium perspektywy czasowej. Jedna kategoria celów odnosi się do działań bieżących, aktualnych, druga - do celów związanych z zadaniami odległymi, planowanymi do osiągnięcia w przyszłości. Współdziałanie dla osiągnięcia celów aktualnych (działania krótkofalowe) wymaga realizacji dwu zadań. Pierwszym i najbardziej podstawowym dla każdego rodzaju komunikacji jest organizowanie samego procesu komunikowania (najczęściej jest to rozmowa). Jest oczywiste, że jeżeli rozmówcy nie mogą sobie poradzić z tym, by w miarę płynnie przebiegała wymiana głosów, by mówić w sposób zrozumiały dla partnera, by przestrzegać zwyczajów konwersacyjnych - to efektywność porozumiewania nie będzie zbyt wielka. Akty komunikacyjne mające na celu organizowanie samego procesu komunikowania nazywamy aktami metakomu-nikacyjnymi. Wśród metakomunikatów część dotyczy formalnych aspektów konwersacji, takich jak długość wypowiedzi, głośność, kolejność zabierania głosu, rytuały rozpoczynania i zamykania procesu wymiany. Drugą grupę metakomunikatów stanowią zachowania konwersacyjne, których funkcjąjest wyjaśnianie, klasyfikacja informacji zawartych w wypowiedzeniach rozmówców: definiowanie użytych wyrazów i zwrotów, pytania o wyjaśnienie niezrozumiałych bądź źle percepowanych fragmentów, korygowanie błędów własnych łub partnera, identyfikacja charakteru rozmowy i wypowiedzi itd. Jeżeli dzięki sprawnie działającemu systemowi metakomunikacji można podjąć wymianę na zasadniczy temat, to bieżące cele komunikacyjne polegają na takim oddziaływaniu na partnera, by. zachowywał się, działał zgodnie z intencjami nadawcy. Chodzi więc o bezpośredni wpływ interpersonalny, regulację zachowania jednej osoby poprzez akty komunikacyjne drugiej osoby.

Akty komunikacyjne, których podstawowym celem jest kształtowanie zachowania partnera (czasem też swego zachowania), nazywamy aktami pragmatycznymi. Zawierają wyraźny ładunek illokucyjny - wypowiadając je nadawca ujawnia swoje intencje i przekonuje do swych racji, by skłonić odbiorcę do współdziałania. Zadaniem o najwyższym stopniu trudności jest dokonanie klasyfikacji tych właśnie zachowań komunikacyjnych.

W trakcie komunikacji interpersonalnej każda z dwóch uczestniczących w niej osób wykonuje dwa rodzaje czynności: nadaje komunikaty (tj. emituje sygnały) oraz odbiera komunikaty (tj. spostrzega sygnały i odtwarza zawartą w nich wiadomość). Tak więc każda z komunikujących się osób pełni jednocześnie rolę nadawcy i rolę odbiorcy wiadomości. Każdy komunikat niesie w istocie dwie odrębne wiadomości: sprawozdającą określone informacje (tzw. aspekt sprawozdawczy czy inaczej treściowy komunikatu) oraz definiującą relację między porozumiewającymi się osobami (tzw. relacyjny lub rozkazujący aspekt komunikatu). Wiadomości sprawozdające wyrażane są najczęściej werbalnie i w sposób zamierzony. Wiadomości definiujące relacje przekazywane są natomiast raczej poprzez ton głosu, specyficzny dobór słów, a także przez mimikę i gesty.

Komunikacja interpersonalna dochodzi do skutku przede wszystkim dlatego, że sygnałom przypisane jest określone znaczenie, które może zostać odczytane i zinterpretowane przez drugą osobę. Sygnały werbalne cechują się większą precyzją i jednoznacznością niż niewerbalne. Jednemu słowu przypisane jest najczęściej jedno znaczenie, a treściom subtelnie zróżnicowanym (np. różnym odcieniom uczuć) przyporządkowane są odrębne określenia. Sygnały niewerbalne są bardziej wieloznaczne, np. płacz oznaczać może przeżywanie bardzo różnych uczuć: rozpaczy,

237