72752 P1010233

LXXVI SŁOWNICTWO WIKTORA HUGO

naśde uderzeń" lub coś w tym guście. Hugo — mistrz języka, rozporządzający niezmiernie bogatym słownictwem — w swoich dramatach i liryce pokazał, ile patosu, ile głębi kryje w sobie najprostsze słowo.- Widać to chociażby w rozdzierającej scenie, kiedy dońa Sol blaga o życie Hemaniego (akt piąty), nie znajdując potrzebnych argumentów, plącząc się, rozpaczliwie usiłując przynajmniej wygrać na czasie^

Hugo mówi o sobie, że wszystkim słowom przyznał równouprawnienie, wszystkie uznał za wolne, równe, pełnoletnie. Otworzył podwoje poezji wszystkim słowom — obok słów prostych wdzierają się tam za jego sprawą wyrazy malownicze, egzotyczne, rzadkie, zapożyczone ze słownictwa technicznego różnych dziedzin, z języka nieliterackiego, nawet z mowy dziecka, i usuwają bezbarwne przenośnie czy peryfrazy stylu klasycznego. Słownictwo Wiktora Hugo mieni się wszystkimi barwami. Widać to w Hemanim chociażby w efektownej, celowo i z wyraźnym upodobaniem prowadzonej przez autora grze imion własnych o dziwnym, niezwykłym brzmieniu.

Język Hemaniego wywołał zgorszenie sędziwych krytyków klasycznych, którzy twierdzili, że jest to język barbarzyński, że autor nie umie w ogóle mówić po francusku, podczas gdy młodzież witała entuzjastycznie jego osiągnięcia.

Podobnie jak w dziedzinie słownictwa, Hemani stał siąjewelacją także dla swojej wersyfikacji. Hugo zapoczątkowuje bowiem zerwanie z tradycyjnym dzieleniem dwunastozgłoskowca (jest nim pisany Hemani,

lak jak pisane były wszystkie tragedie) średniówką po szóstej sylabie. (Średniówka jego przemieszcza się zależnie od budowy zdania zawartego w wierszu i przeżycia osoby mówiącej. Ponadto Hugo stosuje przerzut-nię, tzn. przenosi koniec zdania rozpoczętego w jednym wierszu — do wiersza następnego, co było niedopuszczalne w aleksandrynie tragedii. Hernani rozpoczyna się właśnie od takiego wiersza, który nie kończy się retoryczną pauzą, lecz wiąże się w całość znaczeniową z początkiem wiersza następnego; wywołało to od razu wstrząs wśród krytyków klasycznych. Oczywiście umieszczenie tego rodzaju wiersza na początku dramatu było pociągnięciem programowym.

Hugo, najzręczniejszy chyba wersyfikator poezji francuskiej, stwarza w Hemanim nerwowy, nierówny wiersz o zmiennym rytmie, który oddaje wzruszenia i namiętności osób działających, a potrafi też układać się naj-rytmiczniej dla oddania przeżyć harmonijnych.