69526 zdjeX7

bteracki Sposób organizowania znaczeń, co jest zrozumiale samo przez się: określony polityczny czy społeczny formułowali) bywa na ogół jako program kon-kuf<Mypt>. alternatywny i jako laki nic może być artykułowany w wicloznaczenio-wym języku obrazowo-roc (sferycznym. Prawdziwość tego spostrzeżenia potwierdza jeden z mraró* Gałczyńskiego:

„Naród k&mów!-'?*' Ktoś po Mml Maar paśnoiM, to amn ca* śmmmą jnf u fonii

ltoqp bfiżcj, piękne pnoar opną Waa n poMi iróir,

(ttlc diRir drf PolattiK

Więc wjprród datii M grupki: Maj ła*nm. uan kadłubki, n Mrjr ir. to tr;

poM dydtusje aą «uarłr_f jato być Biji w ttto partie, kto Ir prawo, kto i gaur.be:

i kaśdy .jmy" chor do tańca.

lamri Eodala. ci łttoici,

mmi toenchyck mb.

Bo Soopeoowr śniąc akordy.

w^hętokj biorą aę * mordy

ci. kidray pobfcą Styk*

otoedh f wieka i wciąż na niej *•>» %r śnie. opanowani jąlu# ideą fiJu

Sk*nirv,yłrwi *\M*d. Tak się tańczy ten pofcki uoirr obłąkańczy,

criic danie des Folonati...

tft. t. <UŁ-#y»Łdt.,. U dm» 4» Mtmm,

lirycznemu. który nie fertnuluje programu politycznego i nie lansuje społecznych zachowań, zależy najwidoczniej na krytyce społeczeństwa, któremu zarzuca zanik instynktu tusrodowrgo i państwowego. Do takich celów - rcalizo-| ponadto w konwencji satyrycznej — obrazowość i metaforyczność przydaje się hardziej, ponieważ takie środki wyrazu mają większy ładunek ekspresji. Ponadto użycie uiditerackiego spęspbu organizowania znaczeń jest tutaj ułatwione przez fakt, że poeta odwołuje się do warunci zgody, tolerancji, kultury politycznej - które jawM wę ragi nie sfermuiowane, to jednak wyraźnie postulowane.

Liryka patriotyczna i polityczna będące formą uczestnictwa w życiu społecznym w sposób naturalny przybierają postać zależną od form społerzno-polity*/nych. w jakich się ono spełnia, i od poziomu kultury politycznej piszącego, toteż obok strof tak wspaniałych, jak te Kochanowskiego, moglibyśmy umieścić przykłady prymitywnej demagogii i nieuczciwej głupoty.

Liryka autotematyczna

Liryka autotematyczna jako nazwa obejmuje w mojej intencji utwory, których tematem jest poeta, jego czynności poetyckie, refleksja nad istotą i funkcjami poezji. Jest to temat dawny, jego najwspanialszą realizacją poetycką jest powszechnie znany utwór Horacego, zaczynający się od słów „Exegi monumentum", wielokrotnie później parafrazowany, między innymi przez Mickiewicza iżartobliwie), Puszkina, a nawet Białoszewskiego. Myśli w nim zawarte, wyrażające przekonanie pocty o niezniszczalnej wartości jego poezji, pojawiają się również w twórczości czarnoleskiej. Autor Muzy, która jest pierwszym tego rodzaju utworem w naszej poezji, dawał wyraz takim przekonaniom kilkakrotnie:

Jednak mam tę nadzieję, że przed się za laty Nic będą moje czule nocy bez zapłaty;

A co mi za żywota ujmie czas dzisiejszy,

To po śmierci nagrodzi * lichwą wiek późniejszy.

I opatrzył to dawno syn pięknej Latony,

7.c moich kości popiół nie będzie wzgardzony.

J. Kochanowski. M<U0!

Ostatnie, o ile wiem, nawiązanie do Horacjańskiego motywu spotykamy u Mirona Białoszewskiego:

ciemny negatyw pokoju x którego wypadła jedna ciemna rzeźba

mój negatyw zc mną

wysypanym w różne kąty ta pusta moja małżowina pomnik na łóżku

(M. Błalaoewłfu, M4) UslamaU tpiąa&l

7. całej wiary w przetrwanie poetyckiego dorobku, jaka znamionuje wypowiedź Kochanowskiego, pozostała tu tylko aluzja do pomnika: kształt poety odciśnięty w pościeli łóżka.

Antologia utworów aulotematycznych, gdyby taką zrobić, liczyłaby wiele setek utworów autorstwa najwybitniejszych polskich poetów. Pośród tych utworów naj-

a ■ 1'oętykl

305