73490 str58

rza. np. na całej powierzchni luniki kryjącej kolczugę widać załamujące się ciemne linie na jasnym tle. Zaznacza się również w tym okresie ogromne podobieństwo kroju i sylwety w ubiorze męskim i kobiecym, zwłaszcza w charakterystycznej formie wierzchniego okrycia noszonego na spodniej długiej sukni z rękawami (289 a). Wierzchnia kobieca suknia lub ubiór męski były tak wycięte po bokacb, że zredukowane zostały tylko do wąskiego pasa tkaniny z przodu i z tyłu, połączonego zaokrągloną częścią stroju na ramionach. Od wysokości bioder, zarówno w sukni kobiecej, jak i w ubiorze męskim, tworzyły się liczne fałdy. W zabytkowym ubiorze infanta Fernanda dc la Ccrda, pochodzącym z 2. poi. XIII w,, w ubiorze spodnim z rękawami, dość wąskim, i w wyciętym surcot zastosowano tę samą tkaninę o motywach tarcz herbowych ustawionych rzędami (289 b, c). Wycięty ubiór wierzchni podszyty był futrem, ozdobnie łączonym z białych brzuszków popielic z ciemniejszym popielatym obrzeżeniem z części bocznych i skórek grzbietowych.

Z zabytkowych ubiorów kobiecych znaleziono również podbitą futrem wierzchnią suknię kobiecą z 1. pot. XIII w., w które; wzorzysta tkanina pokryta jest w górnej części regularnym układem rzutowych motywów, u dołu zaś wprowadzone zostały dwa szerokie szlaki, kontrastujące jaśniejszą barwa i rysunkiem motywów z delikatną ornamentacją całości.

Kobiece suknie spodnie, noszone pod wyciętą wierzchnią podbitą futrem, nie były po bokach zszywane, lecz sznurowane. Całość dworskiego ubioru kobiecego z XIII w., z narzuconym na ramiona długim płaszczem o dużej iiości fałdów i ozdobnym czepcem, znana jest z publikowanego przez Cardererę nagrobka Bcatryczy, żony Ferdynanda III. W ruchu ręki Bea-tryczy podtrzymującej płaszcz zaznacza się wpływ ogólnej mody idącej z Francji (290 a). Charakter lokalnej mody hiszpańskiej mają wysokie czepce z opaską obejmującą brodę i policzki. Autor ikonografii wspomina o podobnych nieco czapeczkacli płóciennych z falbankami, które barwione szafranem nosiły kobiety we Francji i w Niemczech (290 b), wysoka forma czepca jest jednak wyłącznie motywem mody hiszpańskiej. Czasem na

293 a. Plask.) czapka nasunięta na czoło, kobiecy hiszpański¹ strój dworski; ń. płaskie czapeczki na fryzurach kobicl włoskich

czepcach byia dodana barwna dekoracja, nieco wzniesiona ponad czepcem.

W modzie XIV w,, znanej z rzeźb nagrobnych 1. poi. stulecia, występują długie ubiory męskie i kobiece o prostym kroju, ściągnięte pasami o pięknych okuciach z motywami heraldycznymi (291 a). W kobiecych nakryciach głowy przeważają narzucone lekkie chustki, ułożone na upiętych warkoczach (291 b-d). Lokalnym motywem hiszpańskim są sandały z grubą podeszwą, zwane los chtipi-nos, wprowadzone na wzór obuwia arabskiego. Sandały' te, wykonane z wzorzystej skóry lub tkaniny, utrzymały się w Hiszpanii jeszcze w ). poł. XVI w. (292). Z zachowanych na rzeźbach nagrobnych resztek polichromii widać, że na płaszcze kobiece modne były tkaniny z podziałem pasowym ornamentu, w którym obok rozet i arabesek występowały rzędami sylwetki stylizowanych zwierząt, znane z zabytkowych tkanin jedwabnych tego okresu. W tym czasie zaznaczają się również wpływy włoskie w kobiecej modzie dworskiej, np. w używaniu pochodzącej z Włoch małej okrągłej czapeczki nasuwanej na czoło (293 a, b).

W XV w. przeważają w modzie dworskiej wpływy francuskie w odcieniu mody dworu burgundzkiego. Widoczne są one w kroju ubiorów typu hnuppelcmtle, z wysokimi kołnierzami, z szerokimi rękawami, zdobionymi wycinanką według mody z lat czterdziestych (294). W rzeźbie nagrobkowej występują przy ubiorach męskich, a nawet i kobiecych, ozdoby, które naszywano lub haftowano jako odznakę posiadania orderów (295). Wiele z tych orderów było ustanowionych w Hiszpanii przez. Alfonsa Aragońskiego, np. Order de la Banda łub Ordo Tempe-rantiae. Noszenie i posiadanie kilku orderów nie należało do rzadkości zarówno w Hiszpanii, jak i we Francji. Łańcuch, na którym był zawieszony order, miał bardzo ozdobne i charakterystyczne w rysunku ogniwa, ustalone odrębnie dla każdego orderu.

Zamiłowanie do dekoracji heraldycznej przeszło w Hiszpanii do XV w. i ubiory męskie zdobiono emblematami z godła herbowego, podobnie jak we Francji, w układzie swobodnych rzutów, już bez zarysu tarczy herbowej. Przyjęły się również w Hiszpanii podgolone, okrągłe francuskie fryzury, widoczne w zabytkach malarstwa około 1445 r.

294. Hiszpański strój rycerski — houppelw de, kaptur z wycinanką w wykończeniu, na stroju naszyto odznaki orderowe

23!)