75448 Polska Poezja XV w1

58

POLSKA POEZJA ŚWIECKA XV WIEKU

(

Sama w lisie jamy łażę, Wszytki liszki w zdrowiu każę; Za kunami łażę w dzienie, Łupieże dam na odzienie;

³⁸⁰ Ja dawię gronostaje

I wiewiorkam się dostaje;

Jać też kosą siekę wilki,

Sarny łapam drugiej filki;

Przez ploty chłopie ³⁸⁵ Gonię żorawie i dropie;

Z gęsi też wypędzam [kruszki], Pierze dawam na poduszki — Źwierzęta i wszytki ptaki Ja posiekę, nieboraki.

³⁹⁰ Cokoli martwym niosą,

Ci byli pod mą kosą.

w. 377 liszka — lis; każę {kazić) — niszczę, psuję; w zdrowiu kazić — szkodzić na zdrowiu, zabijać.

w. 378 kuna — zwierzę drapieżne z rodziny łasicowatych, cenione ze względu na piękne futro; dzienia (B. l.m. dzienie) — dziupla, barć.

w. 379 łupież — skóra zwierzęca, błam futrzany, w. 380 gronostaj — nieduży drapieżnik z rodziny łasicowatych, o gęstym, bardzo cennym futerku.

w. 383 łapam — łapię; fdka — chwilka; drugiej filki — w innym momencie.

w. 384 chłopie — chłopskie.

w. 385 żorawie — żurawie, duże ptaki prowadzące naziemny tryb życia; dropie (l.p. drop) — najcięższe ptaki latające z rzędu żurawi.

w. 386 W rkps. wiersz nie dokończony, uzupełniamy go słowem „kruszki” („krużki”, „wnętrzności”); wypędzam [kruszki] — usuwam wnętrzności, patroszę.

w. 390 cokoli — cokolwiek; martwym — jako martwe, w. 391 ci byli — tu: to było.

Przetoć ten przykład przywodzę, Każdego w żywocie szkodzę:

By się podnosił na powietrze,

³⁹⁵ Musisz płacić świętopietrze;

Jen ma grody i pałace,

Każdy przed mą kosą skacze;

By też miał żelazna wrota,

Nie udzie se mną kłopota.

⁴⁰⁰ Wszytki sobie za nic ważę,

Z każdego duszę wydłabię:

Stojić za mało papież I naliszszy żebrak takież;

Kardynali i biskupi —

⁴⁰⁵ Zadam jim wielikie łupy; Pogniatam ci kanoniki,

Proboszcze, sufragany —

Ani mam o to przygany;

w. 392 przywodzić — przedstawiać, przedkładać, w. 393 szkodzić — niszczyć, psuć; w żywocie szkodzić — pozbawiać życia.

w. 394 by — choćby; może jest tu nawiązanie do popularnej w średniowieczu Historyi o Aleksandrze Wielkim: bohater tego utworu odbył wyprawę w przestworza w gondoli unoszonej przez gryfy.

w. 395 świętopietrze — danina płacona w średniowieczu przez państwa katolickie na rzecz Stolicy Apostolskiej; płacić świętopietrze — tu przenośnie: poddać się wyrokowi Śmierci.

w. 396 jen — który; gród — tu: zamek, twierdza, w. 398 żelazna wrota — żelazne wrota, w. 400 za nic ważyć — nisko cenić, lekceważyć, w. 401 wydłabić — wydusić, wygnieść, wyłuskać, w. 402 stojić — stoi.

w. 403 naliszszy — najlichszy; takież — także, tak samo. w. 405 zadać lupy — dać łupnia, sprawić lanie, w. 406 pogniatać — gnębić, uciskać.

w. 407 sufragany — sufraganów, biskupów pomocniczych, w. 408 ani — i nie; przygana — nagana, zarzuty.

12 — BN 1/60 (Polska poezja świecka XV wieku)