77550 P1190841

227

pa ją mos^Ia • prtyitnki. Grupa tarnobrzeska charakteryzuje •lf występowenlai własnych, dosyć oryginalnych fora ceramicznych. Występują to smukłe naczynia jajowato i wazowate, pospolicie zdobiona licznymi dzlureoskaal poniżaj krawędzi. Zarówno występowania naczyń t llosnyzi dziuraoskaai, jak taż obaonoóó oaraaiki bliski#J naozynlom s kultury scytyjskiej, kolczyków gwoździowatyeh 1 brązowych grodków strzał typa scytyjskiego świadczą a powiązaaiaoh grupy taraobmeaklaj s wschodnioeorope jakimi kulturami kręgu soy ty jakiego. Grupa tamo-brzeska rozwijała się do poozątków okresu lateńskiego.

6. KDL1TOT nflUMm S WCZBSHSJ tPOD ŹEL1Z1

a. lal tura Balia

U achy łka epoki brązu 1 'bo wczesnej epooe żelaza podjęto w apoeób bardziej intensywny eksploatację śródel słony oh istniejący oh na terenie dzisiejszego ziesta BaUe nad Solawą i w jego najbliższej okolicy. Rozwój warzelnictwa solnego 1 związanego z tyu handlu solą spowodował znaoany rozwój o sądni o twa we wczesnej epooe żelaza w okol i o ach Halle. Utworzył się ta snaozny ośrodek produkcyjno-handlowy, położony przy nader ożywionej arterii kouunikaoyJneJ, Jaką była dolina Solawy, łączą oa obszary leżące w dorzeczu górnego Dunaju 1 Menu ze środkowy* 1 dolny# dorzecze# Łaby. Obok rozwoju produkcji zoli nastąpił tu także rozwój wytwórczości ze talar gioznej 1 oermzlozne J • Ha terenie Halle i jego najbliższej okolicy doszło do Mieszenia się elementów trzech kultur: loży oklej /blałowiokiej/, uns trackiej 1 kultury urn domkowyoh. Vytworzyła się w ten sposób nowa kultura o mieszanym charakterze, określam Jako kultura Halle. Ha teren tej kultury, wzbogaconej dzięki eksploatacji źródeł słony oh, napływały importy z krajów południowy oh, e Italii, s południowych Hiealeo, a także z Nadrenii. Ceramika •potykam na stanowiskach kultury Halle m najwięcej cech wspólnych z kulturą łużycką, a szczególnie z grapą blalowioką. Widoczno są tu wyraźna wpływy biełowiokle w dziedzinie form naczyń 1 motywów zdobniczych. Hz stanowiskach licznie występują tu gliniane naozynia kie licho wete /tek zwano brykletsże/ 1 ospale gliniane, używane w prooeele warzenia soli z solanki otrzymywanej z miejscowy oh śródel słonych.

V    obrębie kultury Halle suarłyoh chowano często nlespalonyoh, ułożonych w pozycji lekko ektsrosonej i wyposażano w liczne wyroby brązowe, jak bransolety, naszyjniki, kolie ■ paciorków 1 szpile /Halle-Trotha/.

V    młodszej fezie omawianej kultury rozpowszechniły się pochówki ciałopalne poplelmloowe.

b. Kultura urn domkowyoh

We wozesnej epooe żelaza w północnej części środkowy oh Hiealeo, na zachodnich peryferiach zasięgu kultury łużyckiej, zaobserwować motamy nader interesu Jąoe zjawisko. Miano wiole na plaekloh cmentarzyskach ciałopalnych, użytkowany oh przez potomków ludności grupy dolno* solawekiej, pojawiła się dosyć osobliwa grupa wyrobów osraaloznych, jakimi są urny domkows. Pod tą nazwą rozumiemy wykonane z gliny modele budynków, ulepione 1 wypalone w analogiozny sposób Jak naozynia. Występują tu modele zarówno budowli ozwo robo ozny oh, nakrytych wysokim, czterospadowym dachem /tabl. XXXIII, 26/, jak też budowli wzniesionych na planie kola, nakrytych bardziej pieskim dachem kopulastym. Model# te są z reguły zaopatrzone w ozworoboozne otwory, zamykane dobrze dopasowaną płytką z wypalonej gliny, uaooowaną za pomooą patyczka przesuniętego poprzez dwa uszka ualssaosone z dwóch stron otworu, a niekiedy dodatkowo także przez uszko umiessozons na płyto# zsny-kająoej. Obok modeli budowli /interpretowanych Jako budynki mieszkalne lub spichlerze/ występują Jeszcze wyroby gliniane naśladujące swą formą normalne naczynie wazowate, pozbawione jednak wylewa od góry, natomiast zaopatrzone w bocznej ściance /na brzuśou lub na szyi/ w czworoboczne lub niekiedy owalne osy koliste otwory, analogiczne do otworów w modelach budowli 1 analogicznie do ni oh zamykane. Jeszcze jedną grupę, najmniej Jednak llozną, tworzą naozynia wazowate zamknięte od góry na stale przymooowaną nakrywą, zaopatrzone w stylizowane wyobrażenie twarzy ludzkiej na górnej ozęśol szyi, a na brzuśou posladająoe otwór charakterystyczny dla urn domkowyoh /tabl. XXXIII, 21/, także zamykany odpowiednio dopasowaną płytką glinianą. Ta ostatnia grupa naczyń owym wyglądem zewnętrznym bardzo przypomina orny twarzowe charakterystyczne dla kultury pomorskiej ż terenu Pomorza Gdańskiego. Zagadnienie występowania urn domkowyoh w północnej ozęśol środkowych Hiealeo nie zostało dotąd w pełni przepracowane. Nie Jest też w sposób bardziej precyzyjny ustalona wewnętrzna chronologia dla kol tory urn domkowyoh. Nie ulega wątpliwości, że urny domkowe v dorzeczu środkowej Łeby rozpowszechniły się w wyniku wpływów z terenu środkowej Italii, gdzie w przybliżeniu współcześnie występują ns cmentarzyskach niemal analogiczne urny domkowe. Pozostaje do wyjaśnienia droga, wzdłuż której wpływy italskie dotarły na omawiany tu teren. Można brać pod uwagę drogę lądową, wiodącą poprzez kraje alpejskie, południowe Niemcy 1 następnie wzdłuż Solawy ku jej ujściu do Łaby. Za takim właśnie przebiegiem drogi, którą do o lara 6 miały wpływy italakle, opowiada się większość badaozy. Brak Jednak dotąd wzdłuż tej trasy Jakichkolwiek ogniw pośrednich, które by przemawiały ns korzyść tej