80126 SNC03764

ma, jest pet-delikatniejąc. p i uprawiam

;o - pochodzi olski”, z 19131 [ch czynników

atmosfeiy u I I i poziomym jego pokrycia. I zynnikówkli-j bdałania csyn-l ężeniewak-j 5w cyrkulacji wekcyjnej od-1 b. rozdz. 9J)I yjnej strefytel pola elemeal

nia do przygruntowej warstwy granicznej, w niektórych tylko sytuacjach do 1-2 km warstwy tarciowej. W wymiarze poziomym — lokalne czynniki rzutują na stan atmosfery bezpośrednio nad określonym rodzajem podłoża, rzadko tylko ich skutki pr/enm/onc są na dalsze okolice. Maksymalne horyzontalne rozmiary tej przestrzeni sięgają kilku dziesięciu kilometrów (jak np. w przypadku bryzy morskiej), najczęściej jednak są /na cznie mniejsze, kilkusetmetrowe lub kilkukilometrowe. Skala przestrzenna stanowi więc kryterium wyróżnienia lokalnych czynników klimatu. Domeną lokalnych czynni ków klimatu jest powierzchnia lądów oraz przybrzeżne strefy wód morskich.

Rzeźba powierzchni ziemi wywiera wieloraki wpływ na procesy klimutotwórc/c wskali lokalnej. Rola ekspozycji terenu przypomina częściowo wpływ szerokości geograficznej na insolację. Na naszej półkuli stoki o ekspozycji północnej otrzymują przeważnie mniej promieniowania słonecznego niż stoki południowe. Trzeba jednak zauwa żyć, że np. w południe 22 czerwca na stoku eksponowanym na południe i charakteryzującym się kątem spadku 23,5° promienie słoneczne padają prostopadle nu jego po* wierzchnię. Większy spadek południowego stoku oznacza zmniejszenie kąta padania promieni słonecznych - padają one na stok skośnie i „od góry”. Strome stoki południowe w lecie otrzymują mniej promieniowania niż powierzchnie ptaskie, poziome. Na 50.

I równoleżniku w lipcu dobowe sumy promieniowania padającego na stok południowy I nachyleniu 30° stanowią 99% promieniowania na powierzchnię poziomą, na stoku | nachyleniu 40° promieniowanie spada do 93%. Na tak samo nachylonych stokach wiólnocnych promieniowanie wynosi odpowiednio 72 i 61%. W zimie, gdy wysokości Siońca są niewielkie, insolacja różnicuje się jeszcze wyraźniej. W grudniu na 50. równoleżniku stoki północne o nachyleniu ponad 16,5° o pozostają w cieniu przez cały dzień, L natomiast na stokach o ekspozycji południowej i nachyleniu 30" insolacja jest 2,5 razy Miększa od insolacji powierzchni poziomej (tab. 11.1).

Bilans cieplny stoków o różnej ekspozycji - mimo znacznych różnic dopływu pro-Jmieniowania słonecznego - jest skutecznie uzupełniany przez strumień ciepłu odczuwalnego, przenoszonego np. wskutek lokalnej cyrkulacji powietrza nad urzeźbionym tc-fenem. Niemniej, efektem wpływu ekspozycji jest zauważalny wzrost temperatury po-

wyróżnia je neorologicz-

iłtuje się pod

Tab. 11.1. Insolacja stoków o różnej ekspozycji i nachyleniu (w przeliczeniu na insolację powierzchni po/io

mej na 50°N w %)

geoOT ynicnia i I, różni jefl rhodttó³^!

Ekspozycja	Nachylenie	^1	u	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
	10°	145	133	119	109	105	103	104	108	117	127	139	152
S	20°	180	161	139	116	106	103	104	112	130	151	i 173	195
——	30°	215	185	151	120	103	99	102	114	137	168	204	242
	10°	97	100	100	99	99	99	99	99	98	96	93	90
W-E	20°	96	98	97	96	95	95	95	95	95	95	92	90
li--	30°	95	97	93	91	91	91	92	92	92	92	91	90
|	10°	51	65	77	87	93	95	94	88	80	70	56	39
	20°	1	29	54	71	82	86	84	76	60	39	U
1	30°	i	3	31	53	68	75	72	60	38	7