Obrázek (50)

dzielny, bo jest niestereotypowy, bo nie pochodzi z salonów, bo nie ma wyższego wykształcenia... Trafnie ten problem ujął wybitny publicysta Jacek Maziarski, który stwierdził: „O Wałęsie pisze się z pogardą i arogancją, posługując się przy tym zarzutami, których nie da się udokumentować. Gdyby ktoś zaatakował z podobną brutalnością red. Michnika, red. Turowicza albo jakiegokolwiek innego polityka, natrafiłby zapewne na zdecydowany sprzeciw elit kulturalnych”.

Wałęsa jest politykiem, który ma silną potrzebę osiągnięć; nic dziwnego, że współpracowników mało efektywnych bądź utrudniających mu pracę, np. z powodu odmiennych postaw, nie toleruje lub porzuca. Wałęsa jest niewątpliwie nieufny, ale jego trudne dzieciństwo, a później doświadczenia z Gwiazdą, Walentynowicz i innymi nie sprzyjały utrwalaniu zaufania do ludzi. Literacko, lecz na ogół trafnie pisał Wierzbicki: „Wałęsa nie jest poczciwiną. Polityczna dusza Wałęsy jest mroczna, skryta i chytra i do tego potwornie podejrzliwa”¹.

Jednak Wałęsa jest człowiekiem rzetelnym, uczciwym, sprawiedliwym. Mimo osobistych animozji do Słowika, gdy ten wybrany został w Łodzi na przewodniczącego „Solidarności”, zgodził się z nim współpracować, z czasem stosunki między nimi poprawiły się. Podobnie było z Rulewskim. O Frasyniuku Wałęsa napisał piękne słowa, że jest „działaczem najczystszych intencji” i że mógłby być jego następcą.

Autoprezentacj a

W psychologii społecznej sporo uwagi poświęca się problemom autoprezentacji lub prezentacji publicznej. Problematyką tą zajął się wybitny uczony Erving Goffman², który stwierdził, że ludzie funkcjonując w konkretnych rolach przejawiają określone formy zachowań, zgodne z wzajemnymi oczekiwaniami partnerów. Zachowania te mają na celu utrzymanie twarzy, a więc z jednej strony sprzyjają utrzymaniu pozytywnej samooceny, a z drugiej strony są nastawione na wywołanie określonego wyobrażenia u partnera. Oczywiście utrzymanie twarzy wymaga zgody i dobrej woli partnerów. Goffman kontakty i stosunki międzyludzkie porównuje do gry w przedstawieniu teatralnym. W codziennych warunkach nie istnieje wszakże ściśle określony scenariusz, zachowaniami partnerów rządzą często prawa sytuacyjne.

Prezentacja siebie może odbywać się w sposób pośredni, np. przez noszenie określonych ubiorów, ozdób, na drodze mimicznej, przez gestykulację.

Problematykę prezentacji siebie uściślił znany psycholog społeczny M. Snyder³, który wyodrębnił dwie kategorie ludzi. Pierwsza obejmuje tzw. pryncypialistów, ludzi zachowujących się zgodnie ze swymi postawami niezależnie od sytuacji i osób, z którymi się stykają. Druga kategoria to osobnicy, którzy dostosowują swoje wypowiedzi, zachowania do ludzi i silnie liczą się z konkretnymi sytuacjami.

Nie ulega wątpliwości, że Wałęsa jest człowiekiem, który realizuje plastycznie różne sposoby autoprezentacji i stara się wytworzyć u partnerów określone wyobrażenia o własnej osobie, swoich postawach, możliwościach.

H. P. Rullman, autor znanej książki o Wałęsie DerSanfte Reuolutionar, pisze: „Wałęsa nauczył się w toku swej kariery pozowania: trzyma w ręku kwiaty, podnosi ręce ze znakiem zwycięstwa, obejmuje kobiety —jak aktor, który orientuje się we własnym oddziaływniu; chętnie pokazuje się z rodziną [...]”⁴. Dodajmy, że Wałęsa chętnie fotografuje się z rozmówcami, w swoim biurze w „Solidarności” pozował na tle statuetki Piłsudskiego. Wałęsa stale nosi w klapie emblemat z Matką Boską. Senator Andrzej Celiński opowiadał mi, że

133

1

   P. Wierzbicki, Bitwa o Wałęsę, wy cl. „Tygodnik Solidarność". Warszawa 1990, s. 20.

2

   Por. E. Goffman, Interaction Ritual, Wiley, New York 1967.

3

^1C Por. M. Snyder, The Self-monitoring ofExpressive Behauior, „Journal o f Person ality and Social Psychology" 1987, nr 30, s. 526-537.

4

H. P. Rullman, Der Sanfte Reuolutionar, Munchen 1983.