76764 P1040050

5.2.7. Pomiar średnicy otworu za pomocą mikroskopu [3]

Korzystając z mikroskopu (warsztatowego lub uniwersalnego) pomiar średnicy otworu można wykonać na dwa sposoby:

—    bezdotykowy polegający na użyciu okularu goniometrycznego lub okulani z podwójnym obrazem,

-    dotykowy za pomocą nasadki czujnikowej zamocowanej w mikroskopie. Małe otwory o średnicach 0,05-r 002 mm można mierzyć specjalnym mikroskopem do otworów.

52.7.1. Pomiar średnicy otworu za pomocą mikroskopu przy użyciu okularu goniometrycznego

Okular goniometryczny umożliwia ustawienie kres krzyża na tle krawędzi mierzonego otworu. Pomiar polega na zmierzeniu odległości (drogi przedmiotu) przeciwległych krawędzi otworu za pomocą głowicy mikrometrycznej, a w przypadku mikroskopu uniwersalnego - za pomocą wzorca kreskowego i mikroskopu odczytowego ze spiralą Archimedesa. Niedokładność pomiaru zależy od rodzaju użytego mikroskopu oraz kierunku pomiaru i wynosi (dla pewnych stałych warunków odniesienia) [2]:

— dla mikroskopu warsztatowego dużego

u

ic D

±5 + — 28

HD \ 3000J ^m

(5.8)

— dla mikroskopu uniwersalnego

u

±\2,5 + — ¹    29

₊ J*Ł)

2670J

pm

(5.9)

gdzie:

D — średnica otworu [mm],

H - wysokość otworu [mm].

52.7.2. Pomiar średnicy otworu za pomocą mikroskopu przy użyciu okularu o podwójnym obrazie

Dokładniejsze wyniki pomiaru (szczególnie dla średnic < 14 mm) można osiągnąć poprzez zastosowanie okularu o podwójnym obrazie, co pozwala zlikwidować wpływ grubości kres na dokładność obrazu i znacznie poprawi ostrość krawędzi obrazu. W polu widzenia okularu widoczne są dwa obrazy (otwory) odwrócone względem siebie o 180°. Przemieszczając stół mikrosk®' pu można spowodować, że te dwa obrazy pokryją się (wówczas oś optyczna

^{przez środ}«* otworu). W okularze będzie widoczny

Z"^CZOny,r *** ⁵¹² "^{fl + 6}” Wartość średnicy otworu będzie równa przesunięciu stolika z przedmiotem. Na rysunku 5.12 odpowiada to przemieszczeniu obrazu z położenia I do 0. Uwaga: Położenie I 1 n odpowiada styczności odpowiednio obrazów „a" i „a + b'\ Metodą tą można mierzyć średnice otworów, których obraz widoczny jest całkowicie w polu widzenia. Przy obiektywach 1 x, 1,5 x, 3x i 5x pola wadzenia wynoszą odpowiednio: 14 mm,

9,5 mm, 5 mm i 3,2 mm. Niedokładność pomiaru Rys. 5.11 Schemat po-zależy od rodzaju użytego mikroskopu oraz kierunku ^{miaru 4redmc}y ^otwora pomiaru; jej wartość (dla pewnych stałych warunków odniesienia) określają wzory (5.8) i (5.9).    o podwójnym obrazie

52.13. Pomiar średnicy otworu za pomocą mikroskopu przy użyciu nasadki czujnikowej

Pomiar średnicy otworu metodą dotykową przeprowadza się za pomocą przystawki (rys. 5.13) mocowanej do tubusu obiektywu. Ruchy pochylne końcówki pomiarowej 1 są odtwarzane przez zmianę kąta położenia zwierciadła 8. Docisk końcówki pomiarowej do ścianki otworu jest mały (około 0,1 N). Odczytanie wskazania mikroskopu powinno nastąpić po naprowadzeniu obrazu trzech podwójnych kres (odbitych w układzie optycznym od wahliwego zwierciadła) na widoczne w okularze geometrycznym pionowe kreski krzyża (rys. 5.13c). W tym celu po zetknięciu przedmiotu z kulką końcówki w pobliżu punktu, od którego będzie wykonywany pomiar, należy przesuwać przedmiot w kierunku poprzecznym (prostopadle do kierunku pomiaru) i znaleźć punkt zwrotny ruchu podwójnych kres. W położeniu odpowiadającym największej cięciwie otworu, a więc średnicy, pokrywa się pionowe kreski okułam podwójnymi kreskami przystawki i odczytuje wartość wskazania O_x. Drugą wartość wskazania 0₂ należy odczytać po doprowadzeniu do zetknięcia końcówki pomiarowej po przeciwnej stronie otworu i odpowiednim ustawieniu podwójnych kresek. Średnicę mierzonego otworu określa wzór:

^d=(°2-°i) ⁺ d_k    (5.10)

gdzie:

i Oj — wskazania mikroskopu, ^dt ~ średnica kulki osadzonej na końcu dźwigni.

Największe dopuszczalne wychylenie końcówki pomiarowej od położenia pionowego wynosi ±3° Średnica kulki pomiarowej jest zwykle podana na pokrywie 4 przystawki. Niedokładność pomiaru:

- dla dużego mikroskopu warsztatowego

(5.11)

i | T⁵+'i)^Mm

63