80455 str 112 113

2, BRON I BARWA

1.    Na rysunku J przedstawiony jest drużynnik Bolesława Chrobrego. Był to jeździec uzbrojony we włócznię dwumetrowej długości i w miecz służący przede wszystkim do rąbania; niekiedy miał on także topór, a może i łuk. Uzbrojenie ochronne składało się z pancerza, którym najczęściej była kolczuga (kaftan z metalowej plecionki), z okrągłej tarczy wykonanej z drzewa i ze stożkowatego hełmu bez nosala (typ „wielkopolski”); do hełmu przyczepiony był nakarczek z metalowej plecionki.

2.    Na rysunku F przedstawiony jest kusznik z czasów Kazimierza Wielkiego. Posługiwanie się kuszą należało do umiejętności skomplikowanych i wymagało znacznej swobody ruchów, więc ekwipunek kusznika był prosty: okrągły hełm, nakarczek z metalowej plecionki i obcisły pancerz skórzany bez rękawów. Kusznicy z reguły służyli w piechocie.

3.    Rysunek A przedstawia rycerza polskiego spod Grunwaldu. Był to ciężkozbrojny jeździec, odziany w kolczugę (okrywała tułów, ręce i nogi) i nakładaną na nią zbroję płytową; ponadto miał hełm z ruchomą przyłbicą i małą tarczą (najczęściej trójkątną). Konia chronił bojowy kropierz (skórzana kapa z metalowymi płytkami lub plecionką). Do walki służyła długa (5—5,5 m) kopia, obosieczny miecz i sztylet zwany mizerykordią.

4.    Rysunek £ przedstawia wybrańca z czasów Stefana Batorego. Jego uzbrojenie składało się z rusznicy lub arkebuzy, z szabli i siekiery.

5.    Rysunek H przedstawia husarza spod Kircholmu. Miał on w ręku długą kopię z proporczykiem, u boku szablę, na ramionach skórę tygrysią lub lamparcią, przy siodle parę pistoletów i nadziak, pod siodłem koncerz. Do siodła przymocowane były charakterystyczne skrzydła. Odzież ochronną husarza stanowiła półzbroja płytowa i szyszak (hełm).

6.    Rysunek I przedstawia piechura autoramentu narodowego z czasów Sobieskiego. Posiadał on muszkiet lontowy, szablę i noszony na rzemieniu przez ramię krótki (1 m) berdysz, który służył także za podpórkę do muszkietu (zamiast forkietu).

7.    Rysunek G przedstawia oficera kawalerii narodowej z czasów Kościuszki. Jego uzbrojenie składało się z szabli i pary pistoletów.

8.    Rysunek D przedstawia grenadiera z Legionów Dąbrowskiego. Był to piechur uzbrojony w karabin z zamkiem skałkowym i przytwierdzonym na stałe bagnetem oraz w krótką szablę piechotną, zwaną tasakiem.

9.    Rysunek C przedstawia ułana z czasów Księstwa Warszawskiego. Uzbrojenie tego jeźdźca składało się z lancy, szabli i pary pistoletów.

10.    Rysunek B przedstawia powstańca z 1883 roku. Jest to jeździec uzbrojony w karabinek z zamkiem kapiszonowym; ubrany w ś witkę i czapkę barankową zwaną batorówką.

3.

SŁAWNE ZWYCIĘSTWA

1.    Bitwa pod Grunwaldem (15 lipca 1410). Wprawdzie zwycięskie wojsko polskie (14 000 jazdy, parę tysięcy piechoty) i litewskie (10 000 jazdy litewskiej, ruskiej i tatarskiej, nieco piechoty) miało przewagę liczebną nad Krzyżakami (14000 jazdy, kilka tysięcy piechoty), ale ci przewyższali Polaków, a zwłaszcza Litwinów, Rusinów i Tatarów pod względem uzbrojenia i techniki wojennej. Mieli też przewagę psychologiczną, gdyż dotąd w otwartym starciu z Krzyżakami Polacy i Litwini z reguły przegrywali. Przytoczony tekst pochodzi z kroniki Jana Długosza.

2.    Bitwa pod Orszą (8 września 1514). W bitwie tej wojsko litewskie (12 000 jazdy) i polskie (14000 jazdy, 3000 piechoty, artyleria) pobiło osiemdziesięciotysięczną armię wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla III. Przytoczony tekst wyszedł spod pióra Stanisława Górskiego, twórcy wielkiego zbioru dokumentów 'Acta To-miciana (dokumenty układał chronologicznie, a każdy rok poprzedzał pisaną przez siebie kroniką).

113

8 soo zagadek o dawnym wojsku