81116 skanuj0164 (4)

3-10 DLONTOI (KilA I I Y( /NA

styczne cechy ogólnych imperatywów moralnych, o ile pozwalają na to dane doświadczenia moralnego. Dlatego jej ważność ograniczała się wyłącznic do granic tego doświadczenia. W naszych rozważaniach służyć mogła jedynie /a wstępne określenie, użyteczne tylko na pewnym ich etapie.

Dalsze definicje miały za przedmiot dwie szczegółowe kategorie ogól nych imperatywów' moralnych, a mianowicie prawo naturalne (s. 278) ora/ prawo pozytywne (s. 331). Ukazały one nic tylko zasadnicze różnice zachodzące między tymi podstawowymi gatunkami ogólnego imperatywu moralnego. ale zarazem pozwoliły wniknąć głębiej w ich treściową zawartość i w ydobyć na światło dzienne niesprccyzowane przedtem cechy tego imperatywu. Chodzi o jego obiektywność oraz zależność od odpowiednie go autorytetu juko sprawcy w łaściwej prawni moralnemu mocy zobowiązywania i uprawniania, czyli jego imperatywności. Dzięki tym nowym da nym można teraz podjąć zagadnienie, które należy niewątpliwie do całokształtu tematów dcontologii chrześcijańskiej, aczkolwiek może być po traktowane osobno, po zakończeniu zasadniczego toku jej wywodów. Chodzi zaś w tym zagadnieniu o ustalenie filozoficznie ważnego określenia prawa preccplywncgo, które obejmowałoby swym zasięgiem prawo natu ralnc i prawo pozytywne, a równocześnie uściślało jeden z ich elementów dotychczas jednoznacznie jeszcze nie naświetlony. Wstępem do sfomiuło wania odpowiedzi na nasuwające się w zw iązku z tym pytania będzie /.i poznanie się z najbardziej na terenie filozofii chrześcijańskiej rozpowszccłi nionymi definicjami prawa prcceptywnego.

a) Klasyczne tomistycznc definicje prawa moralnego

Rangę tę przypisuje się przede wszystkim dwóm definicjom: jednej sfot mułowanej przez św. Tomasza, drugiej zaś - przez jednego z naj wybitniej szych jego interpretatorów. F. Suareza. Szczególnie pierwszą z nich uważa się za klasyczną w filozofii moralności. Wobec tego należy najpierw pod.u. ich brzmienie, a następnie przytoczyć racje, dla których zostały uznane /•■ niewystarczające.

Tomaszowa definicja prawa określa praw*o jako nakaz rozumu prak tycznego, wydany dla dobra wspólnego Jakiejś społeczności i przez tego kto ma nad nią zwierzoną sobie pieczę, ogłoszony (Lex est ąuacdam m lionis ordinatio ad bonum commune, et ab eo i/ui curam communitatis Im bet promulgata)^m.

^,#J S. Th I. 2. q. 90. t 4; por. Woroniecki, Katolicka etyka nychowaw:a. s 207-2i»k

Wyjaśnienie zasadniczych elementów definicji.

I* ...Saka/, ro/umu praktycznego”. Termin ten znaczy, że treść prawa określa akt rozumu, w którym jednak uczestniczy w sposób istotny również akt woli. Dzidki temu akt rozumu nabiera charakteru imperatywnego, stano wiąc dla człowieka odpowiednią regułę postępowania, czyli odpowiednią normę.

2^J „Wydany dla dobra wspólnego jakiejś społeczności”, lilement ten uwydatnia społeczny charakter prawa. W myśl określenia Tomaszowego prawo jest możliwe tylko na gruncie odpowiedniej społeczności, której zadaniem jest zabezpieczenie dobra wspólnego jej członków. Prawo rozumiane jest jako jeden z czynników afinnujących to dobro. Społecznością zaś pow ołaną do realizacji dobra wspólnego jest w porządku przyrodzonym państwo jako najwyższa i najdoskonalsza forma życia społecznego na obecnym etapie rozwoju społecznego (mimo rysującej się coraz realniej wizji społeczności ponadpaństwowej), w porządku zaś nadprzyrodzonym Kościół. Dzięki temu pojęcie prawa we właściwym tego słowa znaczeniu odnosi się tylko do norm stanowionych przez społeczności państwowe (względnie Kościół), nic odnosi się zaś do norm stanowionych przez podporządkowane państwu, choćby autonomiczne człony (np. poszczególne stany w państwach o ustroju federacyjnym). Z drugiej strony praw o przez swój zw iązek z prawotwórczą działalnością państwa nabiera cechy uniwersalności, o ile się odnosi w zasadzie do całej społeczności, oraz stałości.

3^# „Podany jej członkom' (domyślne: do wiadomości). Inaczej mówiąc zdaniem św. Tomasza promulgacja jest istotną cechą prawa. Jest konieczna, aby członkowie społeczności mogli się dowiedzieć o istnieniu odpow icdnic-go prawa i poznać jego treść, w przeciwnym bow icm razie prawo nic może stanowić dla nich reguły postępowania. W obecnych warunkach promulgacja ta dokonuje się w prawie pozytywnym za pomocą pisma (np. ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw).

4* „ Ten, komu zwierzona jest piecza nad tą społecznością” Chodzi tu o podmiot sprawujący najwyższą władzę w danej społeczności Może nim być osoba fizyczna (np król) czy też moralna (np. triumwirat, sejm, czyli parlament itp.).

Suarcz istotę prawa wyraził w krótkiej i bardziej zwartej niż u św. Tomasza formule, której nadal następującą postać: Prawo jest to nakaz powszechny. sprawiedliwy i stały, wystarczająco promulgowany (comtnune praeceptum, iustum cl stabile, sufjicienter proniulgatum)⁰¹.

' l>eU_Kibui s l.c 12