81596 ScanImage084

172

172

Groty strzał z trzpieniem zamiast tulejki (ryc. 80), są spotykane znacznie rzadziej, głównie w Finlandii (E. Kivikoski, 1951, s. 127, ryc. 993), Karelii (S.l. Koć-kurkina, 1982, s. 22-23) i w zlewisku Ładogi (S.l. Koćkurkina. 1973, s. 103). Okazy najczęściej notowane w Finlandii i Estonii, a wytwarzane przez wieki w niezmienionej formie posiadają ciekawy kształt pióra przewężonego mniej więcej w połowie wysokości z wyraźnym, obłym lub ostrym rozszerzeniem górnej części. Forma ta została wypracowana przez kowali zachodniofińskich, a duża liczba odmian i wariantów wskazuje, żc były wyrabiane w różnych rejonach ziem zachodniofińskich (H. Salmo, 1938, s. 222 n; V. Urtans, 1970, s. 71-73; M. At-gazis, 1974, s. 156-158). Okazy powstałe w w-arsztatach kowalskich działających na Półw^ryspie Fińskim mają trzpienie kwadratowe w przekroju lub zbliżone do kwadratu, natomiast wyrabiane przez kowali liwskich, estońskich czy karelskich - okrągłe lub wielokątnc. Znane są niemal wyłącznie z męskich grobów, co wskazuje, żc wchodziły w skład wyposażenia bojowego wojowmików', jako broń miotana (M. Atgazis, 1974, s. 189).

Oprócz broni kowale zachodniofińscy robili wszelkie przedmioty potrzebne na codzień, takie jak noże, sierpy i kosy, gwoździe i haki, części rzędu końskiego i wyposażenie jeźdźców (ryc. 81 i 82), piesznie do dziania barci i wiele innych rzeczy. Wszystkie niemal wyroby miały formy uniw-crsalne, bez widocznych na pierwszy rzut oka inowacji. Różnią się między sobą jakością żelaza i dokładnością obróbki oraz umiejętnościami technicznymi tw-órcy. Nie obserwuje się także, tak jak miało to miejsce w kowalskich warsztatach zachodnioeuropejskich i w^rschodniosłowiańskich, specjalizacji wśród kowali. Każdy z nich potrafił zrobić wszystko, od najbardziej wymyślnego okazu broni lub ozdoby, po prosty gwóźdź czy hak.

Kowale także byli odlewcami brązu, a w razie potrzeby potrafili wykonać przedmioty z innych metali w tym srebrne. Te ostatnie zresztą robiono bardzo rzadko i dopiero od XI w. ich ilość nieco się zwiększa (E. Kivikoski, 1967, s. 108). Nie oznacza to, że bogaci Finowie nie mieli ozdób ze srebra lub złota. Były to jednakże przedmioty importowane, które zresztą niemal

Ryc. 78. Topory bojowe Liwów. 1 - Yampieniezi, 2,3 - Krimulda, Łotwa (Latvija, 1974, E. Tónisson, 1966).