DSCF5453

172 W. Budzyński, W. Szempliński

7,35 t!ha ziarna, przy czym zaobserwowano dość znaczne zróżnicowanie odmiano-we, dochodzące nawet do 10%. Średnia plenność formy jarej wynosiła 5,22 t/ha.

Mrozoodporność aż 60% odmian jest równa, bądź wyższa niż 5° (w skali 9°), co umożliwia uprawę pszenżyta w całym kraju. Ziarno wszystkich odmian rejestrowych - ozimych i jarych — ma dobrą wartość paszową, lecz niską jakość technolo-giczną i małą przydatność do produkcji chleba. Przyczynia się do tego m.in. duża skłonność ziarna do porastania i niska jakość glutenu. Hodowla pszenżyta, po-wszechnie uznana w świecie za polską specjalność, jest aktualnie nakierowana głównie na plenność odmian paszowej jakości. Postęp hodowli pod względem tej cechy jest duży i wychodzi coraz szerzej poza plenność potencjalną dzięki doskonaleniu cech ograniczających plon i warunkujących stałość plonowania. Należy tu przede wszystkim wymienić mrozoodporność i zimotrwałość roślin, odporność na wylęganie, tolerancję na niskie pH i związane z tym stężenie jonów glinu.

Hodowla odmian mrozoodpomych przyczyniła się do rozprzestrzenienia uprawy tego zboża we wschodniej części kraju, gdzie do niedawna niski poziom tej cechy wykluczał uprawę. Prace hodowlane, których celem było zapobieżenie wylęganiu pszenżyta, doprowadziły do znacznego skrócenia jego słomy (w rejestrze są cztery odmiany półkarłowe) i poprawy sztywności dolnych międzywęźli. Aktualne odmiany ozime wylęgają mniej niż żyto, pszenica i jęczmień. Także forma jara przewyższa odpornością na wylęganie pozostałe gatunki.

W hodowli odmian odpornych na niskie pH i wolne jony glinu postęp jest zbyt mały. Pszenżyto wykazuje ciągle znacznie mniejszą tolerancję na kwaśną glebę i Al³⁺ niż żyto i pomimo dużego wewnątrzrodzajowego zróżnicowania najlepsze genotypy pszenżyta tolerują odczyn kwaśny niewiele lepiej niż pszenica. Prace w tym kierunku są dość znacznie zaawansowane — duże nadzieje pokłada się w metodach biologii molekularnej. Bardzo pożądanym rolniczo kierunkiem hodowli odpornościowej jest utrzymanie tolerancji na mączniaka i zwiększenie odporności na septoriozy i późne fuzariozy. W przeciwnym razie pszenżyto może stracić przydomek zboża ekologicznego, wymagającego mniejszej niż pszenica ochrony. Hodowcy nie zrezygnowali jeszcze z pszenżyta jako zboża chlebowego. Aby tak się stało, należy w pierwszej kolejności rozwiązać problem dużej skłonności ziarna do porastania,a następnie zagadnienie ilości i jakości białek zapasowych tworzących gluten. Bardzo ważną cechą, która pow inna być poprawiona w pracach hodowlanych nad nowymi genotypami pszenżyta jarego jest długość okresu wegetacyjnego. Późne dojrzewanie ogranicza jego uprawę w północnej części kraju.