DSCF5411

130

W. Budzyński, W. Szempliński

Zbiór jest bardzo energochłonnym (tab. 2.31), a ostatnio także kosztochłonny^ ogniwem technologii. W 1998 roku koszt zbioru stanowił 25% wszystkich kosztów uprawy 1 ha pszenicy. W zasadzie energochłonność zbioru dwuetapowego i jedno-etapowego jest zbliżona przy innej, oczywiście, strukturze nakładów. Jednak około 88% zasiewów zbiera się jednoetapowo. Dwuetapowo dokonuje się zbioru na terenach pagórkowatych, a także wtedy, gdy słoma, głównie żytnia, ma być specyfice, nie użytkowana bądź gdy zboże silnie wyległo. Wieloetapowy „zbiór totalny” ziarna i słomy w formie rozdrobnionej sieczki, którą podaje się następnie na stacjonarny separator, w polskim rolnictwie praktycznie nie występuje. Energo-chłonność jednostkowa (1 tony) zbioru kombajnowego jest oczywiście korzystniej, sza przy dużym plonie. O efektywności energetycznej decyduje też stan łanu (wy. prostowany, zwichrzony, wylęgnięty), rozłóg pola i warunki pogodowe. Schnięcie ziarna w łanie rozpoczyna się w godzinach rannych i trwa do popołudniowych. Niedosyt wilgotności powietrza, decydujący o utracie wody w ziarniakach i słomie, występuje w południe. Wieczorem na skutek wzrostu wilgotności powietrza, rosy i braku wiatru, wilgotność ziarna, a szczególnie słomy, znacznie rośnie, uniemożliwiając zbiór.

Tabela 2.31. Nakłady energii na kombajnowy (Bizon Rekord) zbiór zbóż (ziarno i słoma) (Budzyński, 2003)

Pomiar	Strumienie energii
	siła robocza	sprzęt rolniczy	nośniki energii
MJ/ha	300	910		1 950	3160
MJ/11 ziarna (+ słoma)	50	152		325	527

Jednoetapowy zbiór kombajnowy ziarna przeprowadzany w trudnych polskich warunkach klimatycznych i organizacyjnych przynosi bardzo duże straty. Są to straty bezpośrednie, wynikające z osypywania, obłamywania i porastania, lecz przede wszystkim mechaniczne, powstające w zespole tnącym, młócącym, wytrząsającym, czyszczącym i przenośnikowym. Straty te mogą sięgać 10% plonu i są źródłem masowego zanieczyszczania zasiewów następczych samosiewami zbóż (rys. 2.22). W technologiach produkcji ziarna jakościowego (pszenice jakościowe i chlebowe, jęczmień browarny) zasadniczego znaczenia nabiera problem strat wyrażony mechanicznymi uszkodzeniami ziarna. Znaczna część partii ziarna przeznaczonego na słód nie spełnia wymagań odnoszących się do cech fizycznych surowca, przede wszystkim z powodu utrąconego zarodka bądź zniszczonej otoczki zarodka, zdarcia plewki, uszkodzenia bielma, pęknięcia plewki lub jej odstawania na wierzchołku. Straty te powstają na skutek źle ustawionych mechanizmów kombajnu bądź w nieodpowiednich warunkach zbioru. Najmniej uszkodzeń powstaje przy wilgotności 16%, a wysuszenie ziarna poniżej 12% naraża je na łatwe uszkodzenia podczas zbioru za pomocą kombajnowania.