DSCF5442

vv. BUDZYŃSKI, W. SZEMPLIŃSKI

Umożliwiło wyhodowanie bardzo plennych odmian przydatnych rolniczo. Pierwsze uprawne formy wtórnych heksaploidów pszenżyta ozimego wyhodowano na Węgrzech w 1968 r. (Triticale 57 i Triticale 64), a pszenżyta jarego — w Kanadzie w 1970 r. (odmiana Rosner). Na świecie dominują w uprawie odmiany jare, w Europie — głównie ozime.

W Polsce prace hodowlane nad wtórnym pszenżytem heksaploidalnym prowadzono w kilku ośrodkach niemal równocześnie: w Akademii Rolniczej w Lublinie, w ówczesnej Stacji Hodowli Roślin w Laskach i w Choryni oraz w Zakładzie Doświadczalnym IHAR „Małyszyn” w Gorzowie Wielkopolskim. W 1982 r. do Rejestru Odmian Oryginalnych została wpisana pod nazwą Lasko pierwsza polska odmiana pszenżyta ozimego z Poznańskiej Hodowli Roślin. Dwa lata później zarejestrowano odmianę Grado, a w następnym roku Dagro z tej samej hodowli. W 1987 r. dopuszczono do uprawy pierwszą jarą odmianę Jago oraz ozimą Malno, hodowli małyszyńskiej. W wyniku intensywnej hodowli nowych odmian i badań COBORU jako nowe zboże pszenżyto zostało oficjalnie włączone do rejonizacji i uprawy w Polsce.

4.2. Znaczenie gospodarcze

Na świecie pszenżyto nie stanowi dużej konkurencji dla innych gatunków zbożowych, a areał jego uprawy nie przekracza 3 min ha. Najwięcej zasiewów znajduje się głównie w Europie - w Polsce, Niemczech, Francji, a także na Węgrzech, w Czechach, Szwecji i u naszych wschodnich sąsiadów.

W Polsce w 1985 r. pszenżyto zajmowało 310 tys. ha, a na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych już 750—800 tys. ha, po czym jego powierzchnia ustaliła się na poziomie około 630 tys. ha, a ostatnio nawet wzrosła do 840-900 tys. ha (co stanowi ok. 28% zasiewów światowych). Brak odmian o wartości technologicznej przydatnej do wyrobu mąki chlebowej jest główną przyczyną małej dynamiki wzrostu zasiewów.

Plon ziarna pszenżyta w produkcji jest nieco niższy od plonu pszenicy — wynosi 3,1 t z ha. Tymczasem średni plon wszystkich badanych doświadczalnie odmian pszenżyta ozimego (2000—2002 r.) w przeciętnych warunkach agrotechnicznych wynosił 7,35 t/ha, a jarego 5,22 t/ha (rys. 4.1) i był najwyższy ze wszystkich zbóż Oznacza to, że pszenżyto staje się potencjalnie najplenniejszym zbożem w kraju. Potwierdzają się więc wyniki badań Fizjologicznych, które wykazały, że fotosynte-tyczna wydajność pszenżyta jest większa niż pozostałych gatunków (tab. 4.1).

W Polsce produkuje się od 1900—2980 tys. t ziarna pszenżyta (rys. 4.2), w tyra około 90% formy ozimej. W zasadzie całą masę ziarna, z wyjątkiem strat i materiału siewnego, przeznacza się na paszę. Pszenżyto nie spełniło bowiem pokładanych w nim nadziei co do chlebowego wykorzystania mąki.