DSCF5419

138

W. Budzyński, W. Szempliński

Stanowią one wartościową paszę bogatą w białko. Jednak wartość paszową otrąb % większym stopniu niż wartość ziarna determinują substancje nieżywieniowe. 2ą. wartość alkilorezorcynoli w otrębach jest bowiem wielokrotnie większa niż w ca-łym ziarnie. Można je częściowo dezaktywować i poprawić strawność białka przez termiczną obróbkę śruty żytniej lub otrąb. Ponadto otręby jako produkty o wysokiej zawartości popiołu są zasobne w związki fitynowe, które podczas rozkładu wiążą przyswajalny wapń i magnez w przewodzie pokarmowym zwierząt, zubożając organizm w te składniki.

Oprócz ziarna i otrąb żytnich na paszę może być także wykorzystywana zielonka z żyta. Zboże to dobrze reaguje na nawożenie azotem, dając wcześnie wiosną obfity plon zielonej masy, nadającej się do bezpośredniego skarmiania lub zakisza-nia. Żyto na zielonkę najlepiej uprawiać w międzyplonie ozimym. Po zbiorze żyta poplonowego można jako plon wtóry uprawiać inne rośliny pastewne, uzyskując w ciągu roku łączny plon w przeliczeniu na jednostki pokarmowe znacznie większy niż z roślin pastewnych uprawianych jako plon główny. Wartość paszowa zielonki zależy od terminu zbioru i nawożenia azotem. Najkorzystniejszy termin zbioru przypada na fazę kłoszenia, kiedy zawartość suchej masy osiąga 17-24%, a zawartość w niej białka wynosi 10—12%.

Ziarno żyta jako surowiec bogaty w węglowodany, a zwłaszcza w skrobię, znalazło zastosowanie w przemyśle fermentacyjnym do produkcji etanolu oraz słodu. Uważa się, że jedną z najbardziej racjonalnych metod zagospodarowania nadwyżek ziarna żyta jest jego przerób w przemyśle gorzelnianym. Alkohol etylowy można z powodzeniem wykorzystać jako dodatek uszlachetniający do paliw ropopochodnych, bowiem w mniejszym stopniu zanieczyszcza środowisko naturalne niż te paliwa. Ponadto na paszę nadaje się wywar, czyli produkt odpadowy procesu destylacji alkoholu z zacieru. Ma dużą wartość odżywczą dla przeżuwaczy. Wywar poza wodą (90%) zawiera wiele cennych składników pokarmowych, takich jak cukry proste, sole mineralne, pentozany, celuloza i białka, które są dodatkowo wzbogacone białkami drożdżowymi, witaminami i kwasami organicznymi.

3.4. Charakterystyka biologiczna

Rodzaj żyto (Secale) obejmuje zarówno gatunki uprawne, jak i dzikie oraz chwasty. Oprócz form jednorocznych (jarych lub ozimych) spotyka się formy dwuletnie i wieloletnie.

Żyto jest rośliną diploidalną. Zasadnicza liczba chromosomów somatycznych wynosi 14 (n = 7). Znane są liczne przypadki tworzenia się form aneuploidalnych, najczęściej o 16 chromosomach (n+ 1), które powstają dzięki fragmentacji jednego z chromosomów, oraz formy tetraploidalne (2n = 28), powstające w wyniku podwojenia się liczby chromosomów. Osobniki triploidalne — rezultat skrzyżowania

_^_