82916 ScanImage022 (4)

48

d

= »*• V s & «    i ■***

IHii® Uiill

!%^»Jj!p^a

; _f/^f//'^am»iJMIm^i p ^Ó >^/»‘^.<

*««&£ ₍

wMm

ismrm

«■■ 0t9fcM££?

^*'1 HlH IbiHHII || |,| |1 nrthii¹'¹

lattrutt*

z nich ulokowały się gospodarstwa jcdnodworcze, jądro późniejszych wspólnot terytorialnych (J. StankiewiĆ, 1960, s. 56 n). Liczba gospodarstw tworzących taką wspólnotę była różna, od dwóch do kilku w zależności od czasu jej powstania i okresu trwania. Można domyślać się, że podobnie jak w innych rejonach europejskiej strefy leśnej, każda rodzina dysponowała potrzebnym jej areałem przygotowanych przez siebie poletek pod uprawy rolne. Pastwiska i miejsca wypasu stad były użytkowane wspólnie. Zasięg działalności gospodarczej wspólnoty wyznaczał pas pustki oddzielający ją od innej, sąsiedniej. Najczęściej były to bagniska, moczary lub trudne do przebycia przestrzenie leśne. W dalszym ciągu unikano osiedlania się w' dorzeczach małych rzeczek, nad brzegami zagubionych w puszczy małych jezior oraz w rejonach występowania trudnych do zagospodarowania ziem gliniastych.

Na olbrzymim obszarze osadnictwa zachodniofińskicgo istniały puszcze całkowicie bezludne, tereny dorywczo tylko penetrowane gospodarczo oraz okolice, gdzie koncentracje osadnictwa miały wielowiekowe tradycje. Nawet w południowej i zachodniej peryferii osadnictwa zachodniofińskiego miało ono charakter wyspowy, zwłaszcza w rejonach oddalonych od dużych arterii wodnych i od brzegów morza. W ciągu całego I tysiąclecia utrwalała się tradycja stabilizacji miejsc zamieszkania, opuszczanych tylko w okresach sezonu polowań prowadzonych w bezludnych puszczach południowej peryferii tajgi.

Jak wynika z analizy odkrywanych punktów osadniczych, główne strefy zasiedlenia Półwyspu Fińskiego znajdowały się na wybrzeżach Zatok Fińskiej i Botnickiej włącznie z archipelagiem Wysp Alandzkich. Wczesnośredniowieczne struktury osadnicze powstawały już po zasiedleniu określonego obszaru i zepchnięciu z niego na północ i północny wschód Lapończyków lub włączeniu ich w ramy powstającej organizacji terytorialnej. Kierunki rozwoju osadnictwa stałego z gospodarką uprawowo-hodowianą ku północy wznaczały doliny rzek Kokemaki, Aurajoki i Loimijoki, tworzące wraz z systemem jezior szlaki wędrówek ludności w rejon tajgi. W surowych warunkach klimatycznych wędrówki te miały często charakter sezonowych penetracji związanych z wypasem stad, polowaniami i rybołówstwem. W wiekach średnich najsilniejsze skupiska osadnicze powstały na nizinie południowo fiński ej, ograniczonej od północy wałem moren czołowych Sal-pausselka, a od południa Zatoką Fińską. Silnie rozczłonkowane wybrzeże morskie, zwłaszcza na zachodzie, gdzie przechodzi ono w Archipelag Wysp Alandzkich składających się z ponad 6,5 tysiąca małych i większych skalistych wysepek, posiada bardzo urozmaicony krajobraz dzięki wysokim wychodniom granitu, tworzącym kopulaste wzgórza o wysokościach do 150 m n.p.m. Nizina południowofińska posiada stosunkowo dobre gleby i tu właśnie uprawy rolne mają najstarszą, poświadczoną źródłowo, metrykę. Rybołówstwo i handel morski to kolejne dziedziny gospodarki wpływające w sposób bezpośredni na rozwój demograficzny i stabilizację osadnictwa. W VI-VIII w. był to obszar najgęściej zasiedlony na całym Półwyspie