83286 soc 31

f^ubi rozmawiaii.o .chorobie^ (21_%)\ albo też rozmowy wzrastają, lecz z pominięciem osoby chorej i obejmują tylko zdrowych członków rodziny (11 %).’ Druga strategia polega na ograniczeniu rozmów w ogóle lub na unikaniu rozmów na temat choroby (37%).

"i .Zmiany w komunikowaniu się łączą się często z pogorszeniem ogólnej atmosfery, narastającym napięciem, ujawnia-’ , niem negatywnych reakcji na chorobę lub z bezradnością wobec niej. Wzrasta drażliwość i zdenerwowanie członków rodziny (25 %), popłakiwanie i konfliktowość (7 %), pojawia się także brak sił i takie przejmowanie się chorobą, które ogranicza szczególną troskliwość wobec bliskiej osoby chorej. Zarazem w znacznej liczbie rodzin ich zdrowi członkowie starają się w różny, niewerbalny sposób, okazać chorym więcej serca i czułości niż przed chorobą (60 %). Wynik ten koresponduje ze-zmianami w funkcji emocjonalnej.

. m Działania te jak i treść rozmów (są to głównie rozmowy o chorobie) wskazują na wytwarzanie się nowych granic w systemie rodziny. Pojawiające się zmiany w komunikowaniu mają charakter selektywny i dotyczą tematyki rozmów (o chorobie) oraz osób w nich uczestniczących (wyłączenie osoby chorej i dzieci). Selektywność ograniczeń wskazuje na pojawienie się dodatkowych granic w systemie rodziny, granic wyodrębniających chorą osobę poza system osób dorosłych oraz granic wydzielających podsystem dzieci, jako podsystem osób zdrowych, ale wyłączonych z rozmów na temat choroby. Choroba więc wzmacnia i usztywnia granice między podsystemem dorosłych i podsystemem dzieci. Dzieci eliminowane są z rozmów na temat choroby również w okresie hospitalizacji osoby chorej.

Unikanie rozmów na temat choroby z osobą chorą i dzieć- . mi można traktować jako działania „osłaniające" przed trudnymi problemami. Działania osłaniające wskazują przy tym na najsłabsze elementy sytemu rodziny. Jako słabe elementy systemu są traktowane osoby chore, na równi z dziećmi.

Należy także zwrócić uwagę na zewnętrzne granice rodziny. System rodzinny zajęty swoimi problememi i skoncentrowany na regulowaniu wewnętrznej nierównowagi spowodo-

112

wancj chorobą, izoluje się od sytuacji zewnętrznych. Wyraża się to zmniejszeniom aktywności pozarodzinnej osób chorych i zdrowych w różnych sferach funkcjonowania. Ograniczeniu ulega aktywność zarobkowa chorego i członków rodziny, następuje izolacja kulturalno-towarzyska. Powoduje to usztywnienie i zamknięcie zewnętrznych granic systemu rodzinnego.

Szczególnie trudna pod tym względem staje się sytuacja rodzin o niepełnej strukturze. Charakteryzuje je brak własnych sił pozwalających na odzyskanie wewnętrznej równowagi, a przy tym brak im kontaktów zewnętrznych. Nierównowaga, powstała na skutek choroby, nie kompensowana niczym, lub w niewystarczającym stopniu, powoduje znaczną dysfunkcjonalność badanych rodzin niepełnych.

4.3. Problemy zdrowia członków rodziny chorego

W obszarze zmian bezpośrednio związanych ze zdrowiem najliczniej wymieniane są ograniczenia wypoczynku i zaburzenia snu zdrowych członków rodziny.

Ograniczenie wypoczynku członków rodziny chorej osoby jest stwierdzone przez 63 % respondentów. W dwu trzecich badanych rodzin konieczność wzmożonej, kompensującej aktywności współmałżonka powoduje jego permanentne zmęczenie i brak czasu na wypoczynek i sen. Jedna trzecia respondentów reaguje na chorobę bliskiej osoby bezsennością, niespokojnym snem oraz trudnością z zasypianiem.

Choroba w rodzinie powoduje również zmiany w odżywianiu. W co czwartej rodzinie poprawia się odżywianie osób chorych. Jest to mało, zważywszy, że w chorobach nowotworowych jednym ze wspomagających elementów terapii jest właściwa dieta. Zmiany w odżywianiu się członków rodziny nie obejmują wprawdzie dużej grupy badanych (15 %), ale polegają one na pogorszeniu odżywiania. Jak stwierdzają badani, odżywianie jest gorsze, nieregularne, przeniesione z domowego do stołówki. Brak apetytu występujący u 5 % badanych jest, podobnie jak bezsenność, nerwicową reakcją na chorobę bliskiej osoby.

‘ 113