83739 P1010505

Agnieszka Graff

Poetyka polskiego patriarchatu¹

¥

¥

¥

¥

r    Miałam napisać referat o poetyce eseju feministycznego drugiej fali. Cóż to ma

wątóhego z polskim patriarchatem? Spróbuję to wyjaśnić. Nad kwestią poetyki eseju (OBŚwstycznego rozmyślałam długo, aż wreszcie przyszły mi do głowy ttzy spostrzeże-m: i) eseje feministyczne najczęściej zawierają aluzje do Włmsrngepokoju Yirginii WoolF; 2) często pojawiają się w nich opisy sytuacji, w których powstawały; 3) częściej niż inne eseje, właśnie ze względu na tę sytuację, odchodzą od pierwotnego tematu. I tak jak upftmarki \'iigmii, na końcu często okazuje się, że tekst był jednak na temat, ale przez to właśnie, iż od tematu odszedł. Czy to osadzenie podmiotu eseistycznego i samego aktu pisania w konkretnym czasie i przestrzeni wynika z przełamania, że to, co .tu i teraz" bezy się najbardziej? Czy może przeciwnie - mamy do czynienia z wyrafinowaną grą łireracfcą, zabawą w chowanego z czytelnikiem, a zarazem z autorką Włas-mgt ptbft, która wielokrotnie „pozwala”, aby ktoś lub coś - biegnący przez trawnik pedel Job kot bez ogona - przerwało tok jej myśli?

Właśnie miałam odpowiedzieć na to pytanie w sposób wieloznaczny, zawiły a żarnem - jestem tego pewna - niezwykłe odkrywczy, kiedy zadzwonił telefon. „Cześć. Ib ja, Olga. Włącz szybko telewizor, na dwójce leci coś naprawdę mocnego". Odłożyłam słuchawkę i już nie wróciłam do poetyki eseju feministycznego drugiej fali. Na dwójce istotnie Jednio coś mocnego: debata sejmowa nad projektem ustawy o równym statusie kobiet i mężczyzn. Właśnie przemawiała poseł (tak właśnie: słowo „poseł”, a me „posłanka', pojawiło się na ekranie wraz z nazwiskiem) Ewa Sikorska-Treła z AWS:

har marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Kobieta zawsze w Polsce była i jest dobrze oafcmwaaa- Oddawano jej należyty szacunek i obdarzano licznymi godnościami i zaszczytami. Mak i ma otwartą drogę do kariery zawodowej, naukowej i politycznej. Może się realizować w wiek miejscach i na wielu płaszczyznach swojego żyda. Z dumą mówi się o nas .matki Polki” du podkreślenia naszej doniosłej roli w życiu zarówno rodzinnym, jak i narodowym kraju. Jesteśmy w przytłaczającej większości krajem chrześcijańskim i karolickim. Io w naszej religii i kulturze chaeśajeńduej kobieta zajmuje szczególną rolę. Bóg stworzył mężczyznę i kobietę i dał im odmienne rok w życiu. Nie należy zmieniać tych ról i poprawiać Stwórcy w jego zamysłach.²

ftxtyk* pobłuego pmktóm

Ht

Do k<^ debaty nie wytrwihm, fot b«ły optdk pwnrne emocje, primfo-w^un uważnie jej tekst. Trudno rai i*ę nie zgoda# t tfaą Ofonfc, tów naproAi w „foczypapoMeef, ie cafalć przyporami!* dyihwją gęsi t prariętkii.

Każda« «wn rafrrih my, we o&wwy wę t <tydt da    prenwł* ?hW

b? to trentą trwlne, powrwi niówdy o tupeło* róiffjth ^rtwdi. Vt&t % t*k« ^aafrb aą« •oba iw tyczyły'

Istotnie, trudno o „konstruktywną wymianę zdaó\ gdy jedni strona opisuje sytuacje na rynku pracy; powołuje się nt pawi człowieka, konwencje międiynaiodowe i rekomendacje Rady Europy, droga zaś opowiada o Matce-Foke i zamysłach Stwórcy a najpełniejszą gwarancję sprawiedliwości społecznej widzi w prawie nminłnyia.

Jeśli założymy, k obie strony mówią w dobrej wierze, to trzeba uznać, a ą to dwa szczelnie od siebie odgrodzone światy, dwa niewdiodzące « sobą w dialog dyskursy. Można się spierać, czy proponowana ustawa była sensowna tub czy w całości sensowna, rzecz jednak w tym, że nasza kultura polityczna uniemożliwia jakąkolwiek na ten temat rozmowę. Dyskurs prawicy jest tu całkowicie nieprzemakalny: płeć jest w nim kategorią „naturalną", czyli niezmienną, ahisroryaną, leżącą całkowicie w gestii Stwórcy. Oznacza to, że pomysł, by stanowić w tej dziedzinie jakiekolwiek prawo, jest absurdalny i - jak powiedziała w Sejmie poseł Sdtorska-Treła - .całkowicie niezrozumiały". Jej zdaniem,

nie można domagać się praw, które są już w sposób naturalny ngwiriatewt. Kody bwita człowiek rodzi się woby i równy niezależnie od płci i nie tuleń domagać s:ę tej rowaow popra paragrafy ustaw Ona po prostu jest. (177)

Poetyka, której próbkę stanowi to wystąpienie, to właśnie Poetyka Polskiego Patriarchatu, której mocne uderzenie kaziło mi zmienić temat referatu. Jej podstawo-wą cechą jest zamknięcie na język paw człowieka i przekonanie, ie układ sil. którego się broni, jest zadekretowany przez pana Boga. słuszny czy fi „naturalny* O niezwykłej karierze słowa „naturalny" w tym dyskursie można by napisać osobną rozprawę. Tymczasem jednak rozbieżność dyskursów sprawia, że zamiast o celowości wprowa-dzenia parytetu toczy się spoty o to, czy i jak mężczyzna różni się od kobiecy; a zatem o kwestii, która ustawodawcy w ogóle nie powinna obchodzić.

W tzw. kręgach liberalnych słyszy się czasem opinię, ie nie ma sensu wdawać się w te absurdalne debaty, bo z czasem rzecz cała i rak sama się wyklaruje. Przyjdzie walec i wyrówna - powiada liberał-opcymista - a tym walcem będzie usn«\xiawsrvo europejskie. Niestety wiele wskazuje na tą iż w swej wielkiej liberalnej mądrości, w której niebagatelną rolę pełni relatywizm kulturowy, Europa uzna polski pacriuchafani za koloryt lokalny, którego zwalczać nie trzeba, ba, może nawet nie wolna Cóż robić -powie Unia - Francuzi mają sery, Anglicy królową, a Polacy dyskryminację kobiet Co kraj, to obyczaj. Skoro jednak rak, co z polskim patriarchatem, jego poetyką i jego praktyką będziemy musiały uporać się same. Zwykło się rei uważać, że stosunek do praw kobiet w Polsce - i szerzej, w całej Europie Wschodniej po przełomie w 1989